საქართველოში მოქმედ კომერციულ ბანკებს იპოთეკური სესხებით უზრუნველყოფილი ობლიგაციების გამოშვების შესაძლებლობა მიეცემათ. ამას ეროვნული ბანკის მიერ მომზადებული ახალი კანონპროექტი ითვალისწინებს. ეს არის მექანიზმი, რომელიც საქართველოში მოქმედ საფინანსო ინსტიტუტებს ფინანსებზე ხელმისაწვდომობას გაუზრდის და ფულის მოზიდვის ახალ არხებს გაუჩენს, რომელიც უფრო იაფი და დაბალრისკიანია.
“მთავარი მიზანი და ამოცანაა, რომ ბანკებმა შეძლონ თავიანთი დაფინანსების სტრუქტურის დივერსიფიცირება და მოახდინონ უფრო დაბალრისკიანი ობლიგაციების გამოშვება, რაც პირდაპირ აისახება მათი დაფინანსების ხარჯებზე. ასეთი ობლიგაცია უზრუნველყოფილია იპოთეკური სესხის პორტფელით, ამიტომ ბუნებრივია, რომ მისი რისკები არის ბევრად დაბალი”,- აცხადებს “საქმის კურსთან” საუბრისას ეროვნული ბანკის ფასიანი ქაღალდების ბაზრის ზედამხედველობის დეპარტამენტის უფროსი სალომე სხირტლაძე.
რა უპირატესობა აქვს იპოთეკური სესხებით უზრუნველყოფილ ობლიგაციებს?
გარდა იმისა, რომ ეს მექანიზმი კომერციული ბანკებისთვის ფულადი სახსრების მოზიდვის ახალი წყაროა, იპოთეკით უზრუნველყოფილი ევრობონდების ბაზარი უფრო სტაბილურად მიიჩნევა. სებ-ის ფასიანი ქაღალდების ბაზრის ზედამხედველობის დეპარტამენტის უფროსი ამბობს, რომ მსგავსი ტიპის ობლიგაციები ფინანსური კრიზისის დროსაც უფრო მყარია, რადგან უზრუნველყოფილია უძრავი ქონებით.
სწორედ ეს არის წინაპირობა იმისა, რომ მსგავსი ტიპის ობლიგაციები უფრო სანდოდ და ნაკლებრისკიანად მიიჩნევა - შესაბამისად, მისი საპროცენტო განაკვეთი დაბალია, ამიტომ ბანკებისთვის მათი გამოშვება მომგებიანია. მეორე მხრივ კი, ეს ინვესტორებისთვის გარანტირებული შემოსავალია, რადგანაც ობლიგაციების გამომშვების გაკოტრების შემთხვევაშიც კი ინვესტორები კუთვნილ თანხას უზრუნველყოფაში ჩადებული უძრავი ქონების გასხვისებით მიიღებენ.
ვინ არის იპოთეკური სესხებით უზრუნველყოფილი ობლიგაციების პოტენციური მყიდველი?
"საერთაშორისო ბაზრებს რომ შევხედოთ, ასეთ ობლიგაციებს ჰყავს თავისი ინვესტორები, ესენი არიან კომერციული ბანკები, საპენსიო ფონდები, საინვესტიციო ფონდები, ცენტრალური ბანკები. არის დიდი ალბათობა, რომ ლარის ობლიგაციებზე ინტერესი იყოს არარეზიდენტი ინვესტორების მხრიდანაც. გარდა ასეთ ინვესტორებისა გვყავს საპენსიო სააგენტო, რომელიც შეიძლება მოვიაზროთ როგორც ინსტიტუციური ინვესტორი”,- აცხადებს სებ-ის ფასიანი ქაღალდების ბაზრის ზედამხედველობის დეპარტამენტის უფროსი სალომე სხირტლაძე.
ფინანსისტი და საპენსიო სააგენტოს ყოფილი ხელმძღვანელი ლევან სურგულაძე ამბობს, რომ საპენსიო ფონდს არათუ შეუძლია ამ მიმართულებაში ინვესტირება, არამედ ინვესტირება უნდა მოახდინოს.
“საპენსიო დანაზოგების ამ ბონდებში ინვესტირება სავსებით შესაძლებელია. ნებისმიერი ასეთ ინსტრუმეტი, რომელიც გამოვა, ჯერ საერთაშორისო სარეიტინგო სააგენტომ უნდა შეისწავლოს, მისი რისკები განსაზღვროს და მიანიჭოს საკდრედიტო რეიტინგი. საპენსიო ფონდს შეეძლება დივერსიფიცირებული სახით შეიძინოს მსგავსი ინსტრუმენტები და უნდა შეიძინოს კიდეც”,- აცხადებს ლევან სურგულაძე.
სებ-ში ამბობენ, ამბობენ, რომ ასევე დაგეგმილია, რომ ამ მექანიზმით მოხდეს არსებული მექანიზმის ჩანაცვლება.
“თუ აქამდე სებ-ი უზრუნველყოფაში იღებდა კომერციული ბანკების სესხების პორტფელს, ახლა ეს მექანიზმი სრულად ჩანაცვლდება უზრუნველყოფილი ობლიგაციებით. ეროვნული ბანკის პოლიტიკა არის ის, რომ ასეთ ობლიგაციები მიიღება რეფინანსირების სესხების უზერუნველყოფაში, შესაბამისად, ამ ობლიგაციებს ექნება ლიკვიდურობა, რომელიც შესაძლებლობას მოგვცემს გაიზარდოს ეს ბაზარი”,- აცხადებს სალომე სხირტლაძე.
შემცირდება თუ არა საპროცენტო განაკვეთები იპოთეკურ სესხებზე?
“თუ სხვა ალტერნატიულ წყაროებთან შედარებით ამ ინსტრუმენტით გაუმჯობესდება ბანკების დაფინანსების სტრუქტურა და ხარჯები, ამას ექნება გადაცემა სესხების საპროცენტო განაკვეთებზე. ასე რომ პირდაპირ თუ ირიბად მოახდენს გავლენას საპროცენტო განაკვეთებზე”,- აცხადებენ სებ-ში.
თუმცა, ბიზნესის ადმინისტრირების დოქტორი, ქუთაისის უნივერსიტეტის პროფესორი მირზა ხიდაშელი ამას ნაკლებ სავარაუდოდ მიჩნევს. მისი განმარტებით, სხვა თანაბარ პირობებში შესაძლოა, სესხების საპროცენტო განაკვეთები შემცირებულიყო, თუმცა, უძრავი ქონების ბაზარზე საკანონმდებლო ცვლილებების გამო ვითარება იცვლება.
“როგორც იცით, სამშენებლო კანონმდებლობაში შედის რიგი ცვლილებები, რაც ამ ბაზარს უქმნის საფრთხეს. ცვლილებების მიხედვით, თუ შენობა არ იქნება ექსპლოატაციაში მიღებული, მანამდე ბინის მყიდველი ვერ მოახერხებს კომუნალური სერვისების გაყვანას, რაც ამცირებს სურვილს, რომ მშენებარე ობიექტში მობინადრემ გააკეთოს ინვესტიცია. ამის გამო გარკვეული რესურსი აკლდება ბაზარს. ეს სიცარიელე უნდა შეავსოს წესით ამ მექანიზმმა”,- აცხადებს მირზა ხიდაშელი.
საკანონმდებლო ცვლილებების პაკეტის პირველადი ვერსია მზად არის და ახლა დაინტერესებულ მხარეებს შორის მისი განხილვა მიმდინარეობს. დაგეგმილია, რომ საკანონმდებლო ინიციატივა პარლამენტს საშემოდგომო სესიაზე წარედგინება.
