თანამედროვე ბიზნეს სამყაროში, რომელიც ყოველდღიურად ახალ გამოწვევებს გვთავაზობს, ბოლო დროს, საგრძნობლად იმატა ინტერესმა ბარტერის, ანუ საქონლის გაცვლის ტრადიციული მეთოდის მიმართ. ბარტერი უმთავრესად საქონლის ან მომსახურების პირდაპირ გაცვლას გულისხმობს, ფულადი ანგარიშსწორების გარეშე, თუმცა დღეს, საერთაშორისო ბარტერულ ბირჟებზე, ეს პრინციპი ბევრად დახვეწილ და საინტერესო ფორმას იძენს.
ზოგადად, ბარტერი ვაჭრობის უძველესი ფორმაა. ადრე ადამიანები ერთმანეთს ცხოველებს თიხის ჭურჭელში ან ხორბალს ტანსაცმელში უცვლიდნენ. დროთა განმავლობაში, ფულის გამოჩენამ თავისუფალი ვაჭრობა გაამარტივა, თუმცა ბარტერის პრინციპი არსად გამქრალა. უფრო მეტიც, ტექნოლოგიურ ეპოქაში ის ახალ სიცოცხლეს იძენს: ახლა უკვე არსებობს ოფიციალური პლატფორმები და ბირჟები, სადაც კომპანიები, ორგანიზაციები თუ მცირე ბიზნესები ერთმანეთს თავიანთ პროდუქციას ან მომსახურებას სთავაზობენ.
საერთაშორისო ბარტერული ბირჟის საწყისი წერტილი სავაჭრო პლატფორმაა, შესაძლოა, ეს იყოს ვებგვერდი ან აპლიკაცია, სადაც რეგისტრირდებიან ბიზნესები, რომელთაც გარიგების დადება სურთ. იქვე განსაზღვრულია ბარტერული კრედიტების სისტემა, რომელიც კომპანიების ურთიერთობას ამარტივებს. წარმოიდგინეთ, თქვენ გაყიდეთ თქვენი პროდუქტი ერთ კლიენტზე და მიღებული კრედიტებით უკვე შეგიძლიათ შეიძინოთ სხვა კომპანიის მომსახურება ან პროდუქტი, თუნდაც ისეთის, რომლის მფლობელიც პირველ გარიგებაში საერთოდ არ მონაწილეობდა. ეს პრინციპი ყიდვა-გაყიდვის მონეტარულ სისტემას გვერდს უცვლის, თუმცა რეალურად, საფინანსო გათვლები მაინც ხორციელდება, რადგან ბარტერული კრედიტის უკან დგას საბაზრო ღირებულება, რომელსაც ბირჟის ადმინისტრაცია ან უშუალოდ გარიგების მხარეები განსაზღვრავენ.
ზოგიერთი ბარტერული ბირჟა „თვითმომსახურების“ მოდელით მუშაობს – წევრები თავად ათავსებენ განცხადებებს, ეძებენ პარტნიორებს და ათანხმებენ პირობებს. სხვაგან კი არსებობენ სპეციალური ოპერატორები, რომლებიც ფასს განისაზღვრავენ, გარიგების უსაფრთხოებას აკონტროლებენ და კონსულტაციებს უწევენ ორივე მხარეს. რაც უფრო მსხვილია ბირჟა, მით უფრო მკაცრად ხდება მონიტორინგი, რათა მაქსიმალურად გამოირიცხოს თაღლითობა ან უსამართლო ტრანზაქცია.
როგორც წესი, ბარტერული ბირჟების მიმართ ყველაზე დიდ ინტერესს ის კომპანიები იჩენენ, რომლებიც ფინანსური რესურსების დაზოგვას ცდილობენ. მაგალითად, როდესაც ორგანიზაციას არ აქვს საკმარისი ნაღდი ფული, მაგრამ გააჩნია პროდუქციის მარაგი, შეიძლება, სწორედ ბარტერული ბირჟა გამოდგეს მისთვის საუკეთესო გამოსავალი. მას შეუძლია “გაყიდოს” თავისი ჭარბი მარაგი ბარტერული კრედიტების სანაცვლოდ და შემდგომში შეიძინოს მისთვის საჭირო სასაქონლო მასალა ან სერვისი, რომელიც ნაღდი ანგარიშსწორებით შესაძლოა ბევრად ძვირი დაჯდეს.
ასევე, ბარტერულ ბირჟაზე გასვლა შეიძლება გახდეს საერთაშორისო ბაზარზე შესვლის ერთ-ერთი ნაბიჯი – კომპანიები ერთდროულად რამდენიმე ქვეყანაში ეძებენ პარტნიორებს, უზრდიან ბრენდს ცნობადობას და პოულობენ ახალ კავშირებს. საინტერესოა, რომ ზოგჯერ ეს მიდგომა უფრო ეფექტურიცაა, ვიდრე ტრადიციული საექსპორტო ვაჭრობა, რადგან გაცვლაზე დაფუძნებული გარიგებები დამატებით მოქნილობას იძლევა.
საერთაშორისო დონეზე ბარტერული ტრანზაქციების წლიური მოცულობა 10-20 მილიარდ დოლარს აჭარბებს. ეს რიცხვი იმაზე მიუთითებს, რომ ბარტერი მხოლოდ „არაფორმალური“ გარიგებების შემავალი ნაწილი აღარ არის. არსებობს ინფრასტრუქტურა, ორგანიზაციები, რეგულაციები – ყველაფერი, რაც მოცულობითი, ორგანიზებული ბაზრის წარმოქმნას სჭირდება.
ამას ემატება ისიც, რომ პანდემიისა და სხვა გლობალური კრიზისების ფონზე, ბევრ კომპანიას გაეზარდა ინტერესი ბარტერული გარიგებების მიმართ. როდესაც ფინანსური ნაკადები მცირდება, თუმცა ბაზარზე მოთხოვნა მაინც არსებობს, ბარტერი ხშირად ყველაზე ეფექტური გამოსავალი ხდება, ამით კომპანია ზოგავს ფულს, პარტნიორსაც აძლევს საჭირო პროდუქციას ან სერვისს, თავად კი სანაცვლოდ იღებს იმას, რაც მას სჭირდება.
ყველაფრის მიუხედავად, უნდა ვაღიაროთ გამოწვევებიც. ბარტერული გაცვლის მთავარი პრობლემა ხშირად ღირებულების განსაზღვრის სირთულეა. თუ ერთი მხარე თავის პროდუქციაზე ზედმეტად ზრდის ფასს, მეორე მხარე შეიძლება გარიგებით აღარ დაინტერესდეს. ან, პირიქით, არასამართლიანად იაფად შეფასებული პროდუქტი ქმნის გაუგებრობას მთელი ბირჟისათვის.
ამასთან, ზოგიერთ ბარტერულ ბირჟაზე არ არის პროდუქტების და სერვისების ფართო არჩევანი, რის გამოც წევრები ვერ პოულობენ იმას, რაც მათ რეალურად სჭირდებათ. ასე რომ, სანამ კომპანია დარეგისტრირდება რომელიმე საერთაშორისო ბირჟაზე, მნიშვნელოვანია, წინასწარ შეისწავლოს პლატფორმის ზომა, აქტიურობა, წესები, საკომისიოები და უსაფრთხოების გარანტიები.
ბოლოს კი უნდა ითქვას, რომ ბარტერის ისტორია ისეთივე ძველია, როგორც თავად ვაჭრობის იდეა. მაგრამ თანამედროვე სამყაროში ის გაცილებით მრავალფეროვანი, ტექნოლოგიურად გამართული და ორგანიზებულია. საერთაშორისო ბარტერული ბირჟები კომპანიებს არაერთ საინტერესო შესაძლებლობას სთავაზობენ – მათ შორის, ახალი ბაზრების ათვისებას, ფინანსური რესურსების დაზოგვას და ზედმეტი მარაგების გამოთავისუფლებას.
მიუხედავად გამოწვევებისა – იქნება ეს სამართლიანი ფასის განსაზღვრა, საგადასახადო ვალდებულებები თუ ლიმიტირებული არჩევანი – ბარტერული ვაჭრობა დღითი დღე იძენს პოპულარობას. ტენდენცია ერთია: საერთაშორისო ბარტერულ ბირჟებს განვითარების დიდი პოტენციალი აქვთ, ხოლო მათში მონაწილე კომპანიებს – საინტერესო მომავალი.
