საუკუნეების განმავლობაში, ფულის მიმოცვლა საბარტერო სისტემიდან განვითარდა და იმ კომპლექსურ სავალუტო სისტემად ჩამოყალიბდა, რომელსაც დღეს ვიცნობთ. ჯერ კიდევ ანტიკური ხანიდან მიმოცვლაში მრავალი დასახელების ვალუტა გამოიყენებოდა, თუმცა დროის გამოცდას მათგან მხოლოდ მცირე ნაწილმა გაუძლო - რამდენიმე მათგანი დღემდე მონაწილეობს გლობალურ ეკონომიკაში. თითოეული ვალუტა იმ ფინანსური სისტემების გამძლეობას ადასტურებს, რომლებიც დროთა განმავლობაში ახალ ეკონომიკურ წყობებზე ადაპტირდნენ, მიუხედავად მუდმივი სოციალური და პოლიტიკური ცვლილებებისა.
დღეს სწორედ იმ უძველეს ვალუტებზე გიყვებით, რომლებიც ამ დრომდე აქტიურად იცვლება ფორექსზე, ანუ საერთაშორისო სავალუტო ბაზარზე.
- ბრიტანული გირვანქა სტერლინგი - VIII საუკუნე
უძველესი ვალუტების ჩამონათვალში პირველ ადგილს ბრიტანული გირვანქა სტერლინგი იკავებს, რომელსაც ადამიანები მერვე საუკუნიდან იყენებენ. ვალუტის სახელწოდება მის იმდროინდელ მდგომარეობას ასახავს: “სტერლინგი” ვერცხლის მონეტას აღნიშნავს, “გირვანქა” კი - წონის ერთეულია. გირვანქა სტერლინგი ისტორიაში ყველაზე დიდი ხნის განმავლობაში გამოყენებული ვალუტაა.
- სერბული დინარი - 1214
სერბული დინარი ერთ-ერთი უძველესი ვალუტაა, რომელიც პირველად სერბეთის სამეფოში გამოჩნდა, მეცამეტე საუკუნეში. ვალუტის სახელწოდება რომაული დენარისიდან მომდინარეობს, რომელიც რომის იმპერიის დროს გამოიყენებოდა. შუა საუკუნეებში სერბეთში დინარის გავრცელებამ ქვეყანას ეკონომიკური სტაბილურობა მოუტანა და ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე ეკონომიკის სისტემური განვითარების პრეცედენტი შექმნა. სერბული დინარი დღესაც გამოიყენება, მაგრამ უკვე თანამედროვე ფორმით, რომელიც 2003 წელს, იუგოსლავიის დაშლის შემდეგ დამკვიდრდა.
- რუსული რუბლი - XIII საუკუნე
რუსული რუბლის ისტორია, სერბული დინარის მსგავსად, მეცამეტე საუკუნეში იწყება, როცა ეს ვალუტა პირველად ნოვგოროდის საგრაფოში გამოიყენეს. რუსული რუბლი მსოფლიოს ერთ-ერთ პირველ ვალუტად ითვლება, რადგან მის გარშემო სტანდარტიზებული მონეტარული სისტემა შეიქმნა. ამასთან, რუბლი პირველი ევროპული ვალუტა იყო, რომლისთვისაც ხელისუფლებამ ათობითი, ანუ ერთი რუბლის კაპიკებად დაშლის სისტემა შემოიღო.
- აშშ დოლარი - 1785
ამერიკის შეერთებული შტატების ეროვნული ვალუტა, ამერიკული დოლარი - მსოფლიოში ყველაზე ხშირად გაცვლადი ვალუტაა. გამოყენებაში დოლარი ამერიკის შეერთებული შტატების კონსტიტუციის მიღების შემდეგ შევიდა და ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებაში უდიდესი როლი შეასრულა. თავდაპირველად, ამერიკული დოლარი ესპანური დოლარით იყო გამყარებული - ვერცხლის ვალუტით, რომელიც იმ დროს ჩრდილოეთ ამერიკაში იყო გავრცელებული. დროთა განმავლობაში, დოლარმა ყველა კონკურენტს აჯობა და დღეს, ის მსოფლიოს სარეზერვო ვალუტის წოდებას ატარებს.
- ჰაიტური გურდი - 1813
ჰაიტური გურდი ჰაიტის ოფიციალური ვალუტაა, რომელიც მე-19 საუკუნეში, ქვეყნის მიერ დამოუკიდებლობის გამოცხადებიდან რამდენიმე წლის შემდეგ შემოიღეს. გურდი ერთ-ერთი პირველი ვალუტაა კარიბის ზღვის რეგიონში და ის ჰაიტის ეკონომიკური სუვერენიტეტის სიმბოლოდ იქცა. ჰაიტური გურდი დღესაც გამოიყენება და ქვეყნის ეროვნული იდენტობის ნაწილს წარმოადგენს.
- ფოლკლენდის კუნძულების ფუნტი - 1833
ფოლკლენდის კუნძულების ფუნტი ბრიტანეთის მიერ არქიპელაგის სუვერენიტეტის დამტკიცების შემდეგ, 1833 წელს შემოიღეს. ფოლკლენდის კუნძულების ბრიტანეთის 14 ზღვისიქითა ტერიტორიიდან ერთ-ერთია, შესაბამისად, ფოლკლანდური ფუნტი გირვანქა სტერლინგთან ერთად გამოიყენება, თუმცა თავად ვალუტა ბრიტანეთში ფართოდ გავრცელებული არ არის.
- დომინიკური პესო - 1844
დომინიკური პესო პირველად 1844 წელს ჩაეშვა, როდესაც ქვეყანამ ჰაიტისგან მოიპოვა დამოუკიდებლობა. პესომ ჰაიტური გურდი ჩაანაცვლა, მოგვიანებით კი დომინიკის რესპუბლიკამ კიდევ ერთი ვალუტა, ფრანკო წარმოადგინა, რომელმაც პესოს ჩანაცვლება ვერ შეძლო. დღეს დომინიკური პესო აქტიურად გამოიყენება ამერიკულ დოლართან ერთად, თუმცა დოლარი ამ ვალუტას არ ანაცვლებს - 2014 წელს დომინიკის რესპუბლიკის ცენტრალურმა ბანკმა პესოს განახლებული დიზაინიც გამოუშვა.
- შვეიცარიული ფრანკი - 1850
1798 წლამდე შვეიცარიაში მონეტებს 75 სხვადასხვა სუბიექტი 16 სხვადასხვა ქალაქში ჭრიდა, რის გამოც წლების განმავლობაში მიმოქცევაში 850-ზე მეტი სახეობის მონეტა ტრიალებდა, თითოეულის ღირებულება, მონეტარული სისტემა და დასახელება კი ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავდებოდა. ამ ვალუტათა ძირითადი ნაწილის საწყისებს ფრანგულ და გერმანულ წყაროებში ვხვდებით, შვეიცარიამ კი არსებული პრობლემა შვეიცარიის ახალმა ფედერალურმა კონსტიტუციამ გადაჭრა, რომელმაც ქვეყანას საკუთარი ფულის გამოშვების საშუალება მისცა. 1850 წლის 7 მაისს ფრანკი შვეიცარიის მონეტარულ ერთეულად იქცა.
- კანადური დოლარი - 1871
1850-იანი წლებიდან კოლონიურ კანადაში სერიოზული დებატები მიმდინარეობდა. ქვეყანა არჩევანს ევროპულ ფუნტსა და ამერიკულ დოლარს შორის აკეთებდა. სხვადასხვა წელს, კანადის სხვადასხვა ნაწილში ფულის არაერთი ერთეული მოიჭრა, თუმცა მას შემდეგ, რაც კანადის პროვინცია, ნიუ-ბრანსუიკი და ახალი შოტლანდია კანადის ფედერაციად ჩამოყალიბდნენ, მათი ვალუტებიც ერთ კანადურ დოლარად იქცა. 1871 წლიდან კი პარლამენტის გადაწყვეტილებამ კანადური დოლარი ყველა პროვინციაზე გაავრცელა.
- იაპონური იენი - 1871
მეცხრამეტე საუკუნის იაპონიაში მიმოცვლაში ესპანური დოლარები ადგილობრივ ვალუტებთან ერთად გამოიყენებოდა. მას შემდეგ, რაც სიოგუნატი დაეცა და იმპერატორი მუცუჰიტო, იგივე მეიძი გახდა, ქვეყანაში მონეტარული სისტემა გაიმართა და მიმოცვლაში იაპონური იენი ჩაეშვა.
საპირისპიროდ, ყველაზე ახალგაზრდა ვალუტა დღეს სამხრეთ სუდანური ფუნტია, რომელიც მიმოცვლაში 2011 წელს შემოიღეს - როდესაც რეფერენდუმით სამხრეთ სუდანმა სუდანისგან მოიპოვა დამოუკიდებლობა.
შესაბამისად, დღეს გაერო 195 ქვეყნის 180 ვალუტას აღიარებს, თითოეული მათგანი კი, ზოგი მეტად, ზოგიც ნაკლებად, კრიტიკულ როლს ასრულებს სავაჭრო ურთიერთობების ჩამოყალიბებაში, ინვესტიციების გაცვლასა და ყოველდღიურ ტრანზაქციებში.
