კომერციულ ბანკებს არ შეუძლიათ გასცენ კრედიტები მსესხებლის შემოსავლების დადასტურების გარეშე. თუმცა, იმ დროს, როდესაც მსესხებელს არ შეუძლია შემოსავლების დადასტურება ან არ აკმაყოფილებს შესაბამის PTI ჩარჩოებს, საკრედიტო ბაზარზე რჩება შედარებით რუხი ფერის სეგმენტი, რომელსაც ინდივიდუალური გამსესხებლები ეწოდება.
ეროვნული ბანკის რეგულაციების მიხედვით, ნებისმიერი ფიზიკური თუ იურიდიული პირი, ვინც 20 ადამიანზე მეტზე გასცემს სესხებს ეროვნულ ბანკში უნდა დარეგისტრირდეს. თუმცა, მნიშვნელოვანია გარემოება, რომ ე.წ. მევახშეები სასესხო შეთანხმებებს არ აფორმებენ. სინამდვილეში ისინი სარგებლობენ სხვა სახის კონტრაქტით, რომელსაც ყიდვა გამოსყიდვის უფლებით ეწოდება.
ყიდვა გამოსყიდვის კონტრაქტის დროს:
- მევახშე ყიდულობს “მსესხებლის ქონებას”, ყიდვის ფასი ამ შემთხვევაში არის სესხის ღირებულება.
- მსესხებელმა ანუ ბინის “გამყიდველმა” უკან უნდა დაუბრუნოს მევახშეს თანხა იმ პირობებით რა პირობაც მათ შორის კონტრაქტით არის განსაზღვრული.
- თუკი მსესხებელი ვერ “გამოისყიდის” ქონებას, ის საკუთრების უფლებას კარგავს.
პირს მევახშეს სესხი შესაძლოა სხვადასხვა გადაუდებელი აუცილებლობით დასჭირდეს, მაგალითად, სამედიცინო ხარჯების დაფინანსებისთვის მაშინ, როდესაც მსესხებელი კატასტროფული ხარჯების წინაშე დადგა და ამავდროულად რეგულარული შემოსავალიც არ უფიქსირდება. კიდევ ერთი მიზეზი შეიძლება იყოს სხვა ასევე პრობლემური სესხების გადაფარვა, აზარტული თამაშების ვალების დაფარვა, ასევე სხვა მდგომარეობები, როდესაც მსესხებელი მაღალი ლიკვიდობით არ გამოირჩევა, რაც მის მიერ საბანკო სესხის აღებას გამორიცხავს.
მევახშეების სექტორის შესახებ თითქმის არაფერი არ არის ცნობილი, რაც მათ მიერ არა სესხების, არამედ ყიდვა-გამოსყიდვის უფლებით კონტრაქტების გაფორმებიდან გამომდინარეობს.
სექტორის მასშტაბის დასადგენად, ეროვნული ბანკის ყოფილმა პრეზიდენტმა, დეპუტატმა რომან გოცირიძემ გამოითხოვა სტატისტიკური ინფორმაცია თუ რამდენი ყიდვა-გამოსყიდვის ხელშეკრულება ფორმდებოდა რეგულაციების გამკაცრებამდე (2018 წლის 1 სექტემბრამდე) და მას შემდეგ.
ანგარიშის მიხედვით ირკვევა:
- 2015 წლის პირველი იანვრიდან 2018 წლის პირველ სექტემბრამდე პერიოდში გაფორმდა 1882 გამოსყიდვის უფლებით უძრავი ნივთის ნასყიდობის ხელშეკრულება;
- 2018 წლის პირველი სექტემბრიდან 2024 წლის პირველ იანვრამდე პერიოდში – 22,903 გამოსყიდვის უფლებით უძრავი ნივთის ნასყიდობის ხელშეკრულება.
შესაბამისად, ამ კატეგორიის ხელშეკრულებების რაოდენობა 12-ჯერ არის გაზრდილი.
არსებობს სხვადასხვა გარემოებები, რომლებიც ამ კატეგორიის კრედიტების პრობლემურობას განაპირობებს. მათ შორისაა ის, რომ მსგავსი სესხები შეიძლება ითქვას თავიდანვე პრობლემურია, რადგანაც მსესხებლები მკაფიოდ დადასტურებული შემოსავლებით არ გამოირჩევიან.
გადახდისუუნარობის შემთხვევაში მევახშე სასამართლოს მიმართავს, თუმცა აღნიშნული საქმეები სხვა ქონებრივი დავების მსგავსად წლობით გრძელდება. არსებული ინფორმაციით, ხშირ შემთხვევაში დავები მორიგებით სრულდება. ეს შეიძლება იყოს პირის ალტერნატიულ საცხოვრისში გადასვლა, ან სულაც საკუთრების უფლების დაკარგვის შემდეგ ყოფილ საკუთარ სახლში ქირით დარჩენა, როდესაც მევახშე უძრავი ქონების მეიჯარე ხდება, ხოლო სახლის ყოფილი მესაკუთრე მოიჯარე.
