ვისი პასუხისმგებლობაა შენობების უსაფრთხოება? - ეს კითხვა აქტუალური მას შემდეგ გახდა, რაც ვაშლიჯვარში 5 წლის წინ აშენებულ კორპუსში მზიდი კოლონა გასკდა. 2019 წელს დასრულებული კორპუსიდან 60 ოჯახი გაყვანილია.
სამხარაულის დასკვნაში წერია, რომ „კორპუსში არსებული დაზიანებები დეფორმაციათა კლასიფიკაციის მიხედვით III -IV ხარისხისაა და ექსპლუატაციისათვის დროებით უვარგისია. აუცილებელია მოძიებულ იქნეს საპროექტო დოკუმენტაცია, შეფასდეს კონსტრუქციული გადაწყვეტის მართებულობა. ჩატარდეს დეტალური კვლევა და საპროექტ გადაწყვეტისა და კვლევის შედეგების შეჯერების შემდგომ მიღებულ იქნეს გადაწყვეტილება შენობის აღდგენა გაძლიერებასთან მიმართებით, ხოლო მანამდე მნიშვნელოვნად დაზიანებულ მონაკვეთებში, სარდაფში მოეწყოს დროებითი საყრდენები."
კორპუსი 2019 წელს კომპანია "თორი დეველოპმენტმა" ააშენა, რომელიც დღეს "რეალ დეველოპმენტის" სახელით ოპერირებს. მშენებელი კომპანია მომხდარზე პასუხისმგებლობას არ იღებს. "ჩემთან არ აქვს ამას შეხება" - ასეთი იყო კომპანიის ერთ-ერთი მფლობელის რობერტ გაბუნიას მოკლე კომენტარი bmg-თან სატელეფონო საუბრისას.
თბილისში აშენებული კორპუსების უმეტესობის მსგავსად, აღნიშნული შენობა, მერიას ექსპლუატაციაში მიღებული არ ჰქონდა. საკითხზე მუნიციპალურმა ინსპექციამ bmg-თან არც წერილობითი და არც სიტყვიერი კომენტარი არ გააკეთა.
რას ფიქრობენ სპეციალისტები?
ექსპლუატაციაში მიღების გარეშე შენობა-ნაგებობაში შესახლება შესაბამისი აქტის გამოცემის გარეშე დაუშვებელია 2021 წლიდან. საქართველოს სივრცის დაგეგმარების, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის კოდექსში შეტანილი ცვლილებების მიხედვით, ასევე დაუშვებელია ასეთი ობიექტების ელექტროენერგიითა და ბუნებრივი გაზით მომარაგება, თუმცა სპეციალისტები ამ ჩანაწერს „მკვდარ ნორმად“ მოიხსენიებენ და ამბობენ, რომ ის რეალობაში არ მუშაობს.
როგორც სამართლის სპეციალისტმა უჩა ზაქაშვილმა გადაცემა „უძრავი ქონების პროსპექტში“ სტუმრობისას განაცხადა, მიზეზი კანონმდებლობის ხარვეზია. კერძოდ, ზაქაშვილის განმარტებით, ასეთი ობიექტების ფუნქციონირების შემთხვევაში, მშენებელს სამართლებრივი პასუხისმგებლობა არ ეკისრება, რადგან ჩანაწერში სანქციაზე საუბარი არ არის.
„პრობლემა რაც ამ კორპუსს უკავშირდება ფართომასშტაბიანია, რადგან წლების განმავლობაში ათასობით ობიექტი დაგროვდა, რომელიც არ გადის სახელმწიფო კონტროლს. ხანდახან არის ხოლმე არგუმენტი, რომ როცა მიღებულია, ესეც არ ადასტურებს 100%-ით უსაფრთხოებას, რაც სწორია. ექსპლუატაციაში მიღების დროსაც ცალკეული საკითხები არ მოწმდება, მაგრამ მოწმდება ის, რაც გარკვეულ პრევენციას უწყობს ხელს. სახელმწიფოს კონტროლი სადღაც 50%-ით მაინც ამცირებს რისკს, რადგან ისინი ამოწმებენ ძირითად კონსტრუქციას, ზომებს, მდებარეობას, რაც უსაფრთხოების ნაწილში გადამწყვეტია. ავალდებულებენ, რომ ეს ყველაფერი მოიყვანონ წესრიგში და კვლევები ჩაატარონ, რაც პრევენციულია.
2021 წელს გამოცხადდა ამნისტია, თუმცა ისიც არ აღმოჩნდა საყოველთაო, მხოლოდ 1500-2000-მდე ობიექტს შეეხო, რაც არ ცვლის მდგომარეობას. ასევე 139-ე პრიმა მუხლს არ აღმოაჩნდა აღსრულების მექანიზმები. სანქცია არ აღმოაჩნდა. ერთი კვლევის ფარგლებში აღმოვაჩინეთ, რომ უნებართვო მშენებლობებსაც კი, არათუ ექსპლუატაციაში მიუღებელ ობიექტებს, ამარაგებენ გაზითაც, დენითაც და ა.შ. ამიტომ ეს ნორმა მოხსენებულია როგორც მკვდარი ნორმა, რომელიც ვერ სრულდება, იმიტომ რომ მექანიზმები არ მოჰყვა.“ - განაცხადა ზაქაშვილმა.
ამ საკითხისთვის მიძღვნილ გადაცემაში სფეროს სპეციალისტებმა გამოსავლის გზებზეც ისაუბრეს. ზაქაშვილი თვლის, რომ აუცილებელია ობიექტების შემოწმება პროექტის მშენებლობის პროცესშიც განხორციელდეს.
„მხოლოდ ამ ნორმის აღსრულებაში მე ვერ ვხედავ გამოსავალს, რადგან კოდექსი როდესაც მივიღეთ, მისი ძირითადი მნიშვნელობა იყო სამშენებლო ხარისხის გაუმჯობესება სხვადასხვა მექანიზმებით. ერთ-ერთი იყო სამშენებლო ბაზარზე მოქმედი სპეციალისტების სერტიფიცირება, პროფესიული კონტროლი სახელმწიფო ან კერძო ორგანიზაციის მიერ, თავისუფალი არჩევანი იყო ამ მხრივ, მაგრამ სამჯერ გადავადდა, ბოლოს 2025 წლამდეა გადავადებული. ეს ტოვებს ბაზარზე შესაძლებლობას, რომ არაკვალიფიციური დასკვნები იყიდო, გააყალბო, რაც ცხადია, ხარისხზე უარყოფით გავლენას ახდენს.მეორე ინსტრუმენტი რაც კოდექსმა ხარისხს დაუკავშირა, იყო ეტაპობრივი კონტროლი მშენებლობის თითოეულ ეტაპზე, მუნიციპალური ორგანო უნდა მისულიყო ობიექტზე და ენახა ხომ წესრიგში იყო ყველაფერი, რადგან ასეთ დროს პრევენცია მარტივია, ეს რეგულაციაც გადავადდა 2025 წლამდე. ანუ კოდექსმა რაც დაუკავშირა ხარიხის გაუმჯობესებას, ის საკითხები გადავადებულია, ამიტომ მხოლოდ ექსპლუატაციაში მიღების ნორმის გამოსწორება პრობლემის მოგვარება არ არის. შესაძლოა ვიღაცას ეს კოდექსი არ მოსწონს, მაგრამ მას აქვს რესურსი, რომ გაეუმჯობესებინა ბაზარზე არსებული მდგომარეობა.“- მიიჩნევს უჩა ზაქაშვილი.
"ურბანული განვითარების ინსტიტუტი" დამფუძნებელი ანი ბიბილაშვილი სახელმწიფოს პასუხისმგებლობაზე ამახვილებს ყურადღებას და აცხადებს, რომ აუცილებელია, კონტროლის გამკაცრება. მისივე თქმით, სრული სურათის შეფასებისთვის აუცილებელია საბინაო ფონდის შექმნაც.
„როცა პროექტები სრულდება, მთლიანი პასუხისმგებლობა გადადის კერძო სექტორზე, კერძო არქიტექტორზე, გეოლოგზე, ამ პასუხისმგებლობას ხარისხის კონტროლზე, ადამიანების უსაფრთხოებაზე, სრულად იხსნის ადგილობრივი ხელისუფლება. ამნისტიის დროს ვსაუბრობდით, რომ ეს არ მოაგვარებს პრობლემას, სანამ არ იარსებებს აღსრულების მექანიზმები და აქაც ხარვეზები არსებობს. თუ არსებობს ჯარიმები, ამ ჯარიმების გადახდა უწევს იმ ადამიანებს, ვინც შესახლებულია იქ. მიუღებელ ობიექტებში ადამიანები ცხოვრობენ, არანაირი შემზღუდველი მექანიზმი არ არის, 2021 წლიდან ჩანაწერი არსებობს, თუმცა არ სრულდება. იყიდება არა მხოლოდ ექსპლუატაციაში მიუღებელი, არამედ დამტკიცებული პროექტი, ცარიელი მიწის ნაკვეთები. რა ხარისხით აშენდება, რა უსაფრთხოების ნორმებით, არაფერია მოქალაქისთვის ცნობილი. შემდეგ უკვე ეს პასუხისმგებლობა დააკისრო შემსყიდველებს, ესეც სერიოზული პრობლემაა. თუ ჩვენ ასე გავაგრძელეთ შენობების აშენება, სულ ამნისტიები უნდა აცხადოს სახელმწიფომ.
ნებართვის გამცემი ორგანო სხვა სამსახურია, ექსპლუატაციას სხვა აკეთებს, ერთმანეთთან კოორდინაცია არ ხდება, რაღაც საფრთხის შემცველ ობიექტთან, შესაძლოა, ახალი მშენებლობის ნებართვა გაიცეს. ჩვენ რაღაცები სრულად სწორად რომ ვაკეთოთ, სანამ არ იარსებებს კომპლექსური მიდგომა ამ საკითხთან მიმართებით, სულ ერთ წრეზე ვივლით.
ადამიანები არიან საფრთხის ქვეშ, ნებართვებიდან 80% საცხოვრებელია, ბოლო 5 წელიწადში დაახლოებით 32 ათასი საცხოვრებელი შენობა არ არის მიღებული ექსპლუატაციაში. საჭიროა მშენებლობისას ეტაპობრივად შემოწმება, სერტიფიცირება ძალიან მნიშვნელოვანია.
რაც არასოდეს არ გააკეთა ჩვენმა ქვეყანამ, ეს არის საბინაო პოლიტიკა, ეს ეხება ახალსაც, ძველსაც, ავარიულსაც, რომელიც ისედაც არსებობდა. ის რომ ძველს და დაბალსართულიანს დავანგრევ და ათჯერ მეტს ავაშენებ, ეს არ არის გადაწყვეტილება. ქალაქის უძრავი ქონება იმართება როგორც ნებისმიერი რესურსი, უნდა მოხდეს აღწერა, შეფასება, გრაფიკის გაწერა, რას ვუშვებით ყველაზე კრიტიკულ მდგომარეობაში არსებულ შენობებს 10 წელში, რომელია რიგში და ა.შ. ეს თუ არ მოხდა, სულ ასეთ გაურკვევლობაში ვიქნებით", - განაცხადა „უძრავი ქონების პროსპექტში“ სტუმრობისას ანი ბიბილაშვილმა.
რას ამბობს სტატისტიკა?
საქსტატის მონაცემების მიხედვით, საქართველოს მასშტაბით, შენობა - ნაგებობების უდიდესი ნაწილი ექსპლუატაციაში მიღებული არ არის. დოკუმენტის თანახმად, გაცემული ნებართვების რიცხვი ექსპლუატაციაში მიღებულთა რაოდენობას ყოველ წელს მნიშვნელოვნად აჭარბებს.
2006 წელს მთელი საქართველოს მასშტაბით სამშენებლო ნებართვა 2 725 ობიექტზე გაიცა. ამავე წელს ქვეყანამ ექსპლუატაციაში მხოლოდ 663 ერთეული მიიღო.
2010 წელს: მთელ საქართველოში გაიცა 6 635 ნებართვა, ექსპლუატაციაში მივიღეთ 1 225 ერთეული.
2015 წელს: ნებართვა გაიცა 10 186 ობიექტის მშენებლობაზე, ადგილობრივმა მუნიციპალიტეტებმა შეამოწმეს და ექსპლუატაციაში მიიღეს 2 469 ობიექტი.
2020 წელს: ნებართვა გაიცა 9 564-ზე და ექსპლუატაციაში შევიდა: 2 134 ერთეული.
2021 წელს ნებართვა გაიცა 10 095-ზე, ექსპლუატაციაში შევიდა: 2 347 იყო.
2022 წელს: ნებართვა გაიცა 10 822-ზე, ექსპლუატაციაში შევიდა: 2 654;
2023 წელს: ნებართვა გაიცა 11 279-ზე, ექსპლუატაციაში შევიდა: 3 182.
რაც შეეხება მიმდინარე წლის პირველ კვარტალს, მშენებლობის ნებართვა უკვე გაცემულია 2 492 პროექტზე, ექსპლუატაციაში მიღებულია 841 ობიექტი.
თბილისში 2023 წელს გაიცა 5 611 სამშენებლო ნებართვა, ექსპლუატაციაში მერიამ მიიღო 1 052 ობიექტი.
2024 წლის პირველ კვარტალში გაიცა 1 195 ნებართვა, ექსპლუატაციაში შევიდა: 328.
რაც შეეხება აჭარას, გასულ წელს აჭარაში სულ 712 ნებართვა გაიცა, ექსპლუატაციაში მიღებულია 78 მათგანი.
მიმდინარე წლის პირველ კვარტალში საქსტატი 185 ნებართვას და 12 მიღებულ ობიექტს ითვლის.
მშენებარე პროექტები ხშირად რამდენიმე წელზეა გათვლილი, შესაბამისად, ზუსტი კორელაცია გაცემულ ნებართვასა და მიღებულ ობიექტებს შორის არ არსებობს, თუმცა 2006 წლიდან არსებულ მონაცემებს თუ შევხედავთ, ვნახავთ, რომ თანაფარდობა თითქმის ყოველ წელს ერთნაირია.
