პირველი იანვრიდან სიგარეტზე და გასახურებელ თამბაქოზე აქციზი გაიზარდა. ამ გადაწყვეტილების მოტივაციად საქართველოს პარლამენტმა ორი მთავარი ასპექტი დაასახელა – თამბაქოს მოხმარების და ამ გზით ზიანის შემცირება და საბიუჯეტო შემოსავლების ზრდა.
კანონის განმარტებითი ბარათი არ მოიცავს ანალიზს კონტრაბანდული პროდუქციის შესახებ. აბუ-დაბიში, წლის ბოლოს გამართულ ტექნოვაციების კონფერენციაზე „ანალიტიკა“–ს მთავარი აქცენტი სწორედ ეს იყო – რა გავლენა შეიძლება მოახდინოს კონტრაბანდის ზრდამ ორივე ამ ასპექტზე – ზიანის შემცირებაზე და შემოსავლების გათვლილი ოდენობით მობილიზებაზე. გთავაზობთ, ინტერვიუების სერიიდან პირველს – ვესაუბრებით „გადასახადის გადამხდელთა დაცვის ალიანსის“ ზიანის შემცირების მიმართულების მკვლევარს ლინდზი სტრაუდს.
- ჩემი მთავარი თემა კონტრაბანდული ვაჭრობაა. თქვენ გზამკვლევის ავტორი ხართ, რომელიც 2019 წელს გამოქვეყნდა პოლიტიკოსებისთვის და თემით დაინტერესებული ადამიანებისთვის – რას შეცვლიდით ახლა, 2024 წლის გადმოსახედიდან?
- ბევრი რამ იგივე დარჩება – მეცნიერების ნაწილში, მაგრამ ჩემი აქცენტი უფრო მეტად გადაინაცვლებდა FDA-ის როლზე და მისი რეფორმირების საჭიროებაზე. 2015 წლიდან რამდენიმე ათეული ალტერნატიული პროდუქტი დაუშვეს მხოლოდ ბაზარზე მაშინ, როცა რამდენიმე ათასი ტრადიციული სიგარეტის ბრენდი დაარეგისტრირეს. ეს კი ზიანის შემცირებას ხელს არ უწყობს.
- რა ხდება კონტრაბანდული ვაჭრობის თვალსაზრისით, გამოჩნდა რაიმე ახალი ტენდენციები?
სიგარეტს ვერ მოიშორებ. ერთადერთი გზა რაც რჩება, მისი რეგულირებაა. მარკეტინგული გზები იხვეწება და რეგულაციაც უნდა დაეწიოს.
- რა გავლენა აქვს მზარდ კონტრაბანდულ ვაჭრობას ზიანის შემცირების პოლიტიკაზე?
- როცა მიკვლევადობა არ გაქვს, რთულია, პროდუქტის ზიანის გაკონტროლებაც. ბაზარი და მოთხოვნა შეიძლება არსებობდეს, მაგრამ სინამდვილეში, წარმოდგენა არ გაქვს, რას მოიხმარ.
- რა შეიძლება გაკეთდეს ამ მიმართულებით? გვაქვს კარგი პრაქტიკა, რომელიც შეიძლება უფრო ფართოდ დაინერგოს?
- ევროკავშირის, გაერთიანებული სამეფოს რეგულირება – რომელიც პროდუქტს ბაზარზე დაშვების შესაძლებლობას უქმნის და ავტომატურად არ კრძალავს მას – სწორი მიდგომაა. მომხმარებლის მოთხოვნა მართავს ამ პროცესსაც – კარგი საყურებელია, როცა მომხმარებელი თავად აიძულებს მარეგულირებელს წესები მოარგოს ახალ რეალობას. ამ პროცესზე დაკვირვება მომდევნო 20 წლის განმავლობაში ძალიან საინტერესო იქნება.
- კონფერენციაზე საუბარი იყო 4 A-ის პრინციპზე, რაც მოიცავს awareness - ცნობიერების ამაღლებას; acceptance - მიმღებლობას; availability - ბაზარზე დაშვებას და affordability - ხელმისაწვდომობას – ამ ფორმულაში თითქოს ჩანს, რა არის ინდუსტრიის პასუხისმგებლობა და რა – მარეგულირებლის – გლობალურად რომ შევხედოთ, რა არის დღეს მთავარი გამოწვევა?
- ნიკოტინის დემონიზაცია. ასევე – მომხმარებელს მეტი ინფორმაცია სჭირდება. აქ ერთი არგუმენტი ახალგაზრდების დაცვაა, მაგრამ რიცხვებს თუ შევხედავთ, აქაც შეიძლება ოქროს შუალედის დაცვა.
- თუმცა მეორე მხრივ, ახალგაზრდებისთვის კონტრაბანდული პროდუქციაც არანაკლები საფრთხის შემცველია.
- მთავარი მომენტი აქ ის არის, რომ თუ მიწოდების ჯაჭვი გამართულად არ მუშაობს, პრობლემის შემთხვევაში, სწრაფი რეაგირება – მაგალითად, ბაზრიდან პროდუქტის ამოღება და ა.შ. – პრაქტიკულად შეუძლებელი ხდება.
- რა შეიძლება იყოს ასეთ შემთხვევაში ოქროს შუალედი?
- მიკვირს, როცა სხვა ინდუსტრიებში მარეგულირებლები ღია არიან ზიანის შემცირებისთვის, ტექნოლოგიების დანერგვისთვის, მაგრამ ამ ინდუსტრიას ეს არ ეხება. ესმით, რომ თამბაქოს წვა ცუდია გარემოსთვის, მაგრამ ისე ჩანს, თითქოს ბოლომდე არ ესმით, რომ ცუდია ფილტვებისთვისაც. ამიტომ ვამბობ, რომ ინფორმაცია უნდა იყოს ხელმისაწვდომი. მთავრობები თითქოს ცდილობენ თამბაქოს კომპანიებს ხელი შეუშალონ, ნაკლებ დამაზიანებელი პროდუქციის შექმნაში და ეს მიდგომა საღ აზრს მოკლებულია.
