სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის მიერ გამოქვეყნებული დასკვნის თანახმად, აღსრულების ეროვნული ბიურო მოვალეთა ქონების მოძიების კუთხით სერიოზული გამოწვევების წინაშე დგას. განსაკუთრებით პრობლემურია კრიპტოაქტივების, ფასიანი ქაღალდებისა და სათამაშო ბიზნესში ვირტუალურად შენახული თანხების აღმოჩენა, რის გამოც მოვალეებს ქონების იძულებითი აღსრულებისგან თავის არიდების შესაძლებლობა ეძლევათ.
პრობლემათა ტრიადა: კრიპტოაქტივები, ფასიანი ქაღალდები, სათამაშო ბიზნესი
აუდიტის დასკვნაში სამ ძირითად პრობლემურ მიმართულებაზეა საუბარი, სადაც აღსრულების ბიურო პროგრამული ინფორმაციის მიღებას ვერ ახერხებს:
-
კრიპტოაქტივები: ბიურო ვერ ახერხებს პროგრამულად ინფორმაციის მიღებას კრიპტოაქტივებზე. მიუხედავად იმისა, რომ შემოსავლების სამსახური მას ციფრულ აქტივად მიიჩნევს საბაზრო ღირებულებით და გადაცემის შესაძლებლობით, ის არ არის გადახდის კანონიერი საშუალება. ეროვნული ბანკის მიერ 2023 წლიდან VASP-ების რეგულირება აუცილებელი გახდა, რადგან 2022 წელს ამ სექტორში ტრანზაქციების მოცულობამ 2.5 მილიარდ ლარს გადააჭარბა, 2023 წელს კი 1.07 მილიარდი ლარი შეადგინა. ბაზარი მზარდია, 75,000-მდე კლიენტით, რომელთა 95% საქართველოს რეზიდენტია. ეს მილიარდობით ლარის მოცულობის ბაზარი, ფაქტობრივად, აღსრულებისთვის მიუწვდომელია.
-
ფასიანი ქაღალდები: ანალოგიური პრობლემაა ფასიანი ქაღალდების ბაზარზეც. ეროვნული ბანკის რეგულირების ქვეშ მყოფი ეს სექტორი, რომელიც მოიცავს საბროკერო კომპანიებს, რეგისტრატორებს, საფონდო ბირჟებსა და ცენტრალურ დეპოზიტარს, 695.2 მილიონ ლარს შეადგენდა 2023 წლის ოქტომბერში. ბიურო ვერ ახერხებს ამ ქონებაზე ინფორმაციის პროგრამულად მოძიებას.
-
სათამაშო ბიზნესი: სათამაშო ბიზნესში ვირტუალურად შენახული თანხებიც სერიოზულ გამოწვევას წარმოადგენს. მოვალეებს შეუძლიათ თანხა სათამაშო ანგარიშებზე შეიტანონ სხვადასხვა საშუალებით, რაც აღსრულებას მხოლოდ საბანკო ტრანზაქციის შემთხვევაში აძლევს ქონების იდენტიფიცირების საშუალებას. ეს კი მოვალეებს საშუალებას აძლევს, ქონება დამალონ.
დასკვნა და რეკომენდაციები
აუდიტის დასკვნა აღნიშნავს, რომ ქონების მოძიება შედეგზე ორიენტირებული აღსრულების მნიშვნელოვანი წინაპირობაა. თუმცა, არსებული ხარვეზები, მათ შორის, ეროვნული ბანკიდან საბანკო ლიცენზირების ინფორმაციის ავტომატურად მიუღებლობა, ყველა ბანკთან ხელშეკრულების არარსებობა და შინაგან საქმეთა სამინისტროსთან ინფორმაციის მიმოცვლის პრობლემები, ბიუროს საქმიანობის ეფექტიანობას ამცირებს. ასევე, ხაზგასმულია ისიც, რომ ყადაღისაგან უსაფუძვლოდ თავისუფლდება ის თანხა, რომელიც არ არის სახელმწიფო პენსია ან სოციალური დახმარება.
აუდიტის სამსახური რეკომენდაციით მიმართავს ბიუროს, რათა უზრუნველყოს:
- ავტოტრანსპორტის მოძიების პროცესში ყველა შესაძლო ადმინისტრაციული ორგანოს რესურსის გამოყენება.
- ვირტუალური აქტივის მომსახურების პროვაიდერებთან, ფასიანი ქაღალდების ბაზრის შუამავლებთან და სათამაშო ბიზნესის სუბიექტებთან ელექტრონული საკომუნიკაციო გზების შემუშავება და მოვალის ქონების მოძიება.
ეს რეკომენდაციები აჩვენებს, რომ საქართველოს სააღსრულებო სისტემას სჭირდება დაუყოვნებელი ადაპტაცია თანამედროვე ფინანსურ რეალობასთან. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მოვალეებს კვლავ ექნებათ შესაძლებლობა, მილიარდობით ლარის ღირებულების ქონება დაფარონ და თავი აარიდონ კანონით გათვალისწინებულ ვალდებულებებს.
