მსოფლიო ბანკის მიერ გამოქვეყნებული გლობალური ეკონომიკური პერსპექტივების უახლესი ანგარიშის თანახმად, COVID-19-ის მიერ გამოწვეულ ზიანთან ერთად, რუსეთის შეჭრამ უკრაინაში გლობალური ეკონომიკის განვითარება კიდევ უფრო შეანელა, რომელიც სუსტი ზრდისა და მზარდი ინფლაციის გაჭიანურებულ ფაზაში შედის. აღნიშნული სავარაუდო უარყოფითი შედეგებით როგორც საშუალო, ისე დაბალშემოსავლიანი ქვეყნებისთვის სტაგფლაციის რისკს ზრდის.
მოსალოდნელია გლობალური ეკონომიკური ზრდის შენელება 5.7%-დან (2021) 2.9%-მდე (2022), რაც იანვარში პროგნოზირებულ 4.1%-თან შედარებით მნიშვნელოვნად დაბალი მაჩვენებელია. ეს მაჩვენებელი, სავარაუდოდ, ამ დონეზე 2023–2024 წლების განმავლობაში დარჩება, რამდენადაც ომი უკრაინაში ახლო მომავალში შეაფერხებს საქმიანობას, ინვესტიციებსა და ვაჭრობას, შესუსტდება დაუკმაყოფილებელი მოთხოვნა, ხოლო ფისკალური და ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის ღონისძიებები შეწყდება. შედეგად, პანდემიით და ომით გამოწვეული ზიანის გამო, განვითარებად ქვეყნებში, შემოსავალი მოსახლეობის ერთ სულზე წელს პანდემიამდელ დონესთან შედარებით თითქმის 5%-ით ნაკლები იქნება.
„ომი უკრაინაში, „ლოკდაუნი“ ჩინეთში, მიწოდების ჯაჭვის წყვეტა და სტაგფლაციის რისკი აფერხებს ეკონომიკურ ზრდას.
ბევრი ქვეყნისთვის რთული იქნება ეკონომიკური ვარდნის თავიდან აცილება“, - აღნიშნა მსოფლიო ბანკის პრეზიდენტმა დევიდ მალპასმა. მისივე თქმით, „ბაზრები მომავალზე არიან ორიენტირებულნი, ამდენად მნიშვნელოვანია წარმოების წახალისება და სავაჭრო შეზღუდვების თავიდან არიდება. საჭიროა ფისკალური, მონეტარული, კლიმატისა და სავალო პოლიტიკის ცვლილება კაპიტალის არარაციონალური გამოყენებისა და უთანასწორობის წინააღმდეგ საბრძოლველად.“
გლობალური ეკონომიკური პერსპექტივების ივნისის ანგარიში, 70-იანი წლების სტაგფლაციასთან შედარებით, მიმდინარე გლობალური ეკონომიკური პირობების პირველ სისტემურ შეფასებას გვთავაზობს. კერძოდ, ანგარიში მიუთითებს, თუ როგორი გავლენის მოხდენა შეუძლია სტაგფლაციას განვითარებად ქვეყნებზე. 70-იანი წლების სტაგფლაციის შემდგომ აღდგენას საპროცენტო განაკვეთების მკვეთრი ზრდა დასჭირდა წამყვანი ეკონომიკის მქონე ქვეყნებში, რამაც მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა ფინანსური კრიზისების სერიაში ფორმირებადი ბაზრების მქონე და განვითარებად ქვეყნებში.
„განვითარებადმა ქვეყნებმა უნდა დააბალანსონ ფისკალური მდგრადობის უზრუნველყოფის საჭიროება დღევანდელი ურთიერთგადამფარავი კრიზისების უღარიბეს მოსახლეობაზე ზემოქმედების შერბილების საჭიროებით. მონეტარული პოლიტიკის გადაწყვეტილებების მკაფიო კომუნიკაციას, ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის სანდო საფუძვლების გამოყენებითა და ცენტრალური ბანკის დამოუკიდებლობის დაცვით, ინფლაციის მოლოდინის ეფექტური განსაზღვრა და პოლიტიკის გამკაცრების საჭიროების შემცირება შეუძლია ინფლაციასა და საქმიანობაზე სასურველი შედეგების მისაღწევად“, - განაცხადა მსოფლიო ბანკის პერსპექტივების ჯგუფის დირექტორმა აიჰან კოსემ.
არსებული მდგომარეობა მოგვაგონებს 70-იანი წლების სამ ძირითად ასპექტს, ესენია: მიწოდების მხარეს არსებული მუდმივი დარღვევები, რომლებიც ხელს უწყობენ ინფლაციას, რასაც წინ უსწრებდა განვითარებულ ქვეყნებში ადაპტაციური ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის გახანგრძლივებული პერიოდი; ზრდის შესუსტების პერსპექტივები; და მოწყვლადობა, რომლის წინაშეც განვითარებადი ბაზრები და ქვეყნები დგანან ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის გამკაცრებასთან დაკავშირებით, რაც საჭირო იქნება ინფლაციის შესაკავებლად.
თუმცა მიმდინარე მდგომარეობა ასევე განსხვავდება 70-იანი წლების სიტუაციისგან ბევრი განზომილებით: დოლარი ძლიერია, რაც მკვეთრი კონტრასტია 70-იან წლებში მის სუსტ პოზიციასთან; სასაქონლო ფასების პროცენტული ზრდა ნაკლებია; და მთავარი საფინანსო ინსტიტუტების ფინანსური მდგომარეობის ამსახველი ანგარიშგებები (ბალანსი) ზოგადად ძლიერია. კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია, რომ 70-იანი წლებისგან განსხვავებით, ცენტრალურ ბანკებს მოწინავე და განვითარებად ქვეყნებში აქვთ მკაფიო მანდატი ფასების სტაბილურობის უზრუნველსაყოფად და გასული სამი ათწლეულის განმავლობაში მათ დაიმსახურეს ნდობა ინფლაციის სამიზნე მაჩვენებლების მიღწევის თვალსაზრისით.
მომავალ წელს მოსალოდნელია გლობალური ინფლაციის ზომიერ მაჩვენებლამდე დაყვანა, მაგრამ ბევრ ქვეყანაში ის სავარაუდოდ მაინც სამიზნე დონეზე ზევით შენარჩუნდება. ანგარიში აღნიშნავს, რომ თუ ინფლაცია მაღალ დონეზე დარჩება, ადრინდელი სტაგფლაციის გამეორება შეიძლება მწვავე გლობალურ ვარდნად გადაიქცეს და ფინანსურ კრიზისად ზოგიერთ ფორმირებად ბაზარსა და განვითარებად ქვეყანაში.
ანგარიში ასევე გვთავაზობს ანალიზს, თუ როგორ აფერხებენ ომით გამოწვეული შედეგები ენერგორესურსების ბაზრებზე გლობალური ზრდის პერსპექტივას. უკრაინაში მიმდინარე ომმა ენერგორესურსებთან დაკავშირებული საქონლის ფართო სპექტრისთვის ფასების ზრდა განაპირობა. მაღალი ფასები ენერგორესურსებზე შეამცირებს რეალურ შემოსავალს, გაზრდის საწარმოო ხარჯებს, გაამკაცრებს ფინანსურ პირობებს და შეზღუდავს მაკროეკონომიკურ პოლიტიკას - განსაკუთრებით ენერგორესურსების იმპორტიორ ქვეყნებში.
მოწინავე ეკონომიკის მქონე ქვეყნებში მოსალოდნელია ეკონომიკური ზრდის მკვეთრი ვარდნა 5.1%-დან (2021) 2.6%-მდე (2022), რაც იანვარში გაკეთებულ პროგნოზზე 1.2%-ით ნაკლებია. 2023 წლისთვის მოსალოდნელია ზრდის ზომიერი ნიშნულის - 2.2%-ის მიღწევა, რაც ძირითადად ასახავს ფისკალური და ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის შემდგომ მხარდაჭერას პანდემიის განმავლობაში.
მოსალოდნელია, რომ ფორმირებადი ბაზრების მქონე და განვითარებად ქვეყნებში ეკონომიკური ზრდა 6.6 %-დან (2021) 3.4%-მდე (2022) შემცირდება, რაც 4.8%-იან (2011 – 2019) წლიურ საშუალო მაჩვენებელზე ნაკლებია. ომის უარყოფითი ზემოქმედება ენერგორესურსების მაღალი ფასის გამო გაანეიტრალებს საქონლის ექსპორტიორების მიერ მოკლევადიან პერიოდში მიღებულ ნებისმიერ სარგებელს. 2022 წლის ეკონომიკური ზრდის პროგნოზი გადაისინჯა დაღმავალი მიმართულებით ფორმირებადი ბაზრებისა და განვითარებადი ეკონომიკის მქონე ქვეყნების დაახლოებით 70%-სთვის, იმპორტიორი ქვეყნების უმეტესობისა და დაბალშემოსავლიანი ქვეყნების ოთხი მეხუთედის ჩათვლით.
ანგარიში ხაზს უსვამს გლობალური და ეროვნული გადამწყვეტი პოლიტიკის საჭიროებას გლობალური ეკონომიკისთვის უკრაინაში ომის ყველაზე უარესი შედეგების თავიდან ასაცილებლად. ეს მოიცავს გლობალურ ძალისხმევას ომის ზემოქმედების ქვეშ მყოფი ადამიანებისთვის მიყენებული ზიანის შესაზღუდად, ნავთობისა და სურსათის გაზრდილი ფასებით მიყენებული დარტყმის შესარბილებლად, ვალის შემსუბუქების დასაჩქარებლად და დაბალშემოსავლიან ქვეყნებში ვაქცინაციის გასაფართოებლად. აღნიშნული ასევე მოითხოვს ენერგიულ საპასუხო ღონისძიებებს ეროვნულ დონეზე გლობალური სასაქონლო ბაზრების ნორმალური ფუნქციონირების პარალელურად.
უფრო მეტიც, პოლიტიკის შემმუშავებლებმა თავი უნდა შეიკავონ ისეთი პოლიტიკის გატარებისგან, როგორიცაა ფასების კონტროლი, სუბსიდიები და ექსპორტის აკრძალვა, რასაც შეუძლია სასაქონლო ფასების ბოლოდროინდელი ზრდის გაუარესება. მაღალი ინფლაციის გამოწვევის, სუსტი ზრდის, გამკაცრებული ფინანსური პირობებისა და შეზღუდული ფისკალური სივრცის გათვალისწინებით, მთავრობებს დასჭირდებათ ხარჯვის პრიორიტეტების ხელახლა განსაზღვრა მოწყვლადი მოსახლეობისთვის მდგომარეობის შესამსუბუქებლად.
ჩამოტვირთეთ გლობალური ეკონომიკური პერსპექტივების ანგარიშის 2022 წლის ივნისის გამოცემა.
რეგიონული ხედვები:
აღმოსავლეთ აზიისა და წყნარი ოკეანის აუზის ქვეყნები: პროგნოზის მიხედვით, 2022 წელს ეკონომიკური ზრდა რეგიონში 4.4 %-მდე შემცირდება სანამ 2023 წელს 5.2%-ს მიაღწევს. დამატებითი ინფორმაციისთვის იხილეთ რეგიონული მიმოხილვა.
ევროპისა და ცენტრალური აზიის ქვეყნები: რეგიონის ეკონომიკური ზრდის მაჩვენებელი, სავარაუდოდ, 2.9%-ით შემცირდება 2022 წელს, სანამ 1.5%-ს მიაღწევს 2023 წელს. დამატებითი ინფორმაციისთვის იხილეთ რეგიონული მიმოხილვა.
ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის აუზის ქვეყნები: ეკონომიკური ზრდის მაჩვენებელი 2.2%-მდე შემცირდება 2022 წელს და 2.1-მდე 2023 წელს. დამატებითი ინფორმაციისთვის იხილეთ რეგიონული მიმოხილვა.
ახლო აღმოსავლეთის და ჩრდილოეთ აფრიკის ქვეყნები: წელს მოსალოდნელია ეკონომიკური ზრდის დაჩქარება 5.3% -მდე, სანამ 2023 წელს ადგილი ექნება 3.6% -მდე შენელებას. დამატებითი ინფორმაციისთვის იხილეთ რეგიონული მიმოხილვა.
სამხრეთ აზიის ქვეყნები: პროგნოზის მიხედვით, რეგიონის ეკონომიკური ზრდა 2022 წელს 6.8%-მდე შენელდება, 2023 წელს კი 5.8%-მდე. დამატებითი ინფორმაციისთვის იხილეთ რეგიონული მიმოხილვა.
საჰარის სამხრეთით მდებარე აფრიკის ქვეყნები: ეკონომიკური ზრდის მაჩვენებელი 3.7 %-ს მიაღწევს 2022 წელს და 3.8% -მდე გაიზრდება 2023 წელს. დამატებითი ინფორმაციისთვის იხილეთ რეგიონული მიმოხილვა.
გლობალური ეკონომიკური პერსპექტივების ივნისის ანგარიში, 70-იანი წლების სტაგფლაციასთან შედარებით, მიმდინარე გლობალური ეკონომიკური პირობების პირველ სისტემურ შეფასებას გვთავაზობს. კერძოდ, ანგარიში მიუთითებს, თუ როგორი გავლენის მოხდენა შეუძლია სტაგფლაციას განვითარებად ქვეყნებზე. 70-იანი წლების სტაგფლაციის შემდგომ აღდგენას საპროცენტო განაკვეთების მკვეთრი ზრდა დასჭირდა წამყვანი ეკონომიკის მქონე ქვეყნებში, რამაც მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა ფინანსური კრიზისების სერიაში ფორმირებადი ბაზრების მქონე და განვითარებად ქვეყნებში.
„განვითარებადმა ქვეყნებმა უნდა დააბალანსონ ფისკალური მდგრადობის უზრუნველყოფის საჭიროება დღევანდელი ურთიერთგადამფარავი კრიზისების უღარიბეს მოსახლეობაზე ზემოქმედების შერბილების საჭიროებით. მონეტარული პოლიტიკის გადაწყვეტილებების მკაფიო კომუნიკაციას, ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის სანდო საფუძვლების გამოყენებითა და ცენტრალური ბანკის დამოუკიდებლობის დაცვით, ინფლაციის მოლოდინის ეფექტური განსაზღვრა და პოლიტიკის გამკაცრების საჭიროების შემცირება შეუძლია ინფლაციასა და საქმიანობაზე სასურველი შედეგების მისაღწევად“, - განაცხადა მსოფლიო ბანკის პერსპექტივების ჯგუფის დირექტორმა აიჰან კოსემ.
არსებული მდგომარეობა მოგვაგონებს 70-იანი წლების სამ ძირითად ასპექტს, ესენია: მიწოდების მხარეს არსებული მუდმივი დარღვევები, რომლებიც ხელს უწყობენ ინფლაციას, რასაც წინ უსწრებდა განვითარებულ ქვეყნებში ადაპტაციური ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის გახანგრძლივებული პერიოდი; ზრდის შესუსტების პერსპექტივები; და მოწყვლადობა, რომლის წინაშეც განვითარებადი ბაზრები და ქვეყნები დგანან ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის გამკაცრებასთან დაკავშირებით, რაც საჭირო იქნება ინფლაციის შესაკავებლად.
თუმცა მიმდინარე მდგომარეობა ასევე განსხვავდება 70-იანი წლების სიტუაციისგან ბევრი განზომილებით: დოლარი ძლიერია, რაც მკვეთრი კონტრასტია 70-იან წლებში მის სუსტ პოზიციასთან; სასაქონლო ფასების პროცენტული ზრდა ნაკლებია; და მთავარი საფინანსო ინსტიტუტების ფინანსური მდგომარეობის ამსახველი ანგარიშგებები (ბალანსი) ზოგადად ძლიერია. კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია, რომ 70-იანი წლებისგან განსხვავებით, ცენტრალურ ბანკებს მოწინავე და განვითარებად ქვეყნებში აქვთ მკაფიო მანდატი ფასების სტაბილურობის უზრუნველსაყოფად და გასული სამი ათწლეულის განმავლობაში მათ დაიმსახურეს ნდობა ინფლაციის სამიზნე მაჩვენებლების მიღწევის თვალსაზრისით.
მომავალ წელს მოსალოდნელია გლობალური ინფლაციის ზომიერ მაჩვენებლამდე დაყვანა, მაგრამ ბევრ ქვეყანაში ის სავარაუდოდ მაინც სამიზნე დონეზე ზევით შენარჩუნდება. ანგარიში აღნიშნავს, რომ თუ ინფლაცია მაღალ დონეზე დარჩება, ადრინდელი სტაგფლაციის გამეორება შეიძლება მწვავე გლობალურ ვარდნად გადაიქცეს და ფინანსურ კრიზისად ზოგიერთ ფორმირებად ბაზარსა და განვითარებად ქვეყანაში.
ანგარიში ასევე გვთავაზობს ანალიზს, თუ როგორ აფერხებენ ომით გამოწვეული შედეგები ენერგორესურსების ბაზრებზე გლობალური ზრდის პერსპექტივას. უკრაინაში მიმდინარე ომმა ენერგორესურსებთან დაკავშირებული საქონლის ფართო სპექტრისთვის ფასების ზრდა განაპირობა. მაღალი ფასები ენერგორესურსებზე შეამცირებს რეალურ შემოსავალს, გაზრდის საწარმოო ხარჯებს, გაამკაცრებს ფინანსურ პირობებს და შეზღუდავს მაკროეკონომიკურ პოლიტიკას - განსაკუთრებით ენერგორესურსების იმპორტიორ ქვეყნებში.
მოწინავე ეკონომიკის მქონე ქვეყნებში მოსალოდნელია ეკონომიკური ზრდის მკვეთრი ვარდნა 5.1%-დან (2021) 2.6%-მდე (2022), რაც იანვარში გაკეთებულ პროგნოზზე 1.2%-ით ნაკლებია. 2023 წლისთვის მოსალოდნელია ზრდის ზომიერი ნიშნულის - 2.2%-ის მიღწევა, რაც ძირითადად ასახავს ფისკალური და ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის შემდგომ მხარდაჭერას პანდემიის განმავლობაში.
მოსალოდნელია, რომ ფორმირებადი ბაზრების მქონე და განვითარებად ქვეყნებში ეკონომიკური ზრდა 6.6 %-დან (2021) 3.4%-მდე (2022) შემცირდება, რაც 4.8%-იან (2011 – 2019) წლიურ საშუალო მაჩვენებელზე ნაკლებია. ომის უარყოფითი ზემოქმედება ენერგორესურსების მაღალი ფასის გამო გაანეიტრალებს საქონლის ექსპორტიორების მიერ მოკლევადიან პერიოდში მიღებულ ნებისმიერ სარგებელს. 2022 წლის ეკონომიკური ზრდის პროგნოზი გადაისინჯა დაღმავალი მიმართულებით ფორმირებადი ბაზრებისა და განვითარებადი ეკონომიკის მქონე ქვეყნების დაახლოებით 70%-სთვის, იმპორტიორი ქვეყნების უმეტესობისა და დაბალშემოსავლიანი ქვეყნების ოთხი მეხუთედის ჩათვლით.
ანგარიში ხაზს უსვამს გლობალური და ეროვნული გადამწყვეტი პოლიტიკის საჭიროებას გლობალური ეკონომიკისთვის უკრაინაში ომის ყველაზე უარესი შედეგების თავიდან ასაცილებლად. ეს მოიცავს გლობალურ ძალისხმევას ომის ზემოქმედების ქვეშ მყოფი ადამიანებისთვის მიყენებული ზიანის შესაზღუდად, ნავთობისა და სურსათის გაზრდილი ფასებით მიყენებული დარტყმის შესარბილებლად, ვალის შემსუბუქების დასაჩქარებლად და დაბალშემოსავლიან ქვეყნებში ვაქცინაციის გასაფართოებლად. აღნიშნული ასევე მოითხოვს ენერგიულ საპასუხო ღონისძიებებს ეროვნულ დონეზე გლობალური სასაქონლო ბაზრების ნორმალური ფუნქციონირების პარალელურად.
უფრო მეტიც, პოლიტიკის შემმუშავებლებმა თავი უნდა შეიკავონ ისეთი პოლიტიკის გატარებისგან, როგორიცაა ფასების კონტროლი, სუბსიდიები და ექსპორტის აკრძალვა, რასაც შეუძლია სასაქონლო ფასების ბოლოდროინდელი ზრდის გაუარესება. მაღალი ინფლაციის გამოწვევის, სუსტი ზრდის, გამკაცრებული ფინანსური პირობებისა და შეზღუდული ფისკალური სივრცის გათვალისწინებით, მთავრობებს დასჭირდებათ ხარჯვის პრიორიტეტების ხელახლა განსაზღვრა მოწყვლადი მოსახლეობისთვის მდგომარეობის შესამსუბუქებლად.
ჩამოტვირთეთ გლობალური ეკონომიკური პერსპექტივების ანგარიშის 2022 წლის ივნისის გამოცემა.
რეგიონული ხედვები:
აღმოსავლეთ აზიისა და წყნარი ოკეანის აუზის ქვეყნები: პროგნოზის მიხედვით, 2022 წელს ეკონომიკური ზრდა რეგიონში 4.4 %-მდე შემცირდება სანამ 2023 წელს 5.2%-ს მიაღწევს. დამატებითი ინფორმაციისთვის იხილეთ რეგიონული მიმოხილვა.
ევროპისა და ცენტრალური აზიის ქვეყნები: რეგიონის ეკონომიკური ზრდის მაჩვენებელი, სავარაუდოდ, 2.9%-ით შემცირდება 2022 წელს, სანამ 1.5%-ს მიაღწევს 2023 წელს. დამატებითი ინფორმაციისთვის იხილეთ რეგიონული მიმოხილვა.
ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზღვის აუზის ქვეყნები: ეკონომიკური ზრდის მაჩვენებელი 2.2%-მდე შემცირდება 2022 წელს და 2.1-მდე 2023 წელს. დამატებითი ინფორმაციისთვის იხილეთ რეგიონული მიმოხილვა.
ახლო აღმოსავლეთის და ჩრდილოეთ აფრიკის ქვეყნები: წელს მოსალოდნელია ეკონომიკური ზრდის დაჩქარება 5.3% -მდე, სანამ 2023 წელს ადგილი ექნება 3.6% -მდე შენელებას. დამატებითი ინფორმაციისთვის იხილეთ რეგიონული მიმოხილვა.
სამხრეთ აზიის ქვეყნები: პროგნოზის მიხედვით, რეგიონის ეკონომიკური ზრდა 2022 წელს 6.8%-მდე შენელდება, 2023 წელს კი 5.8%-მდე. დამატებითი ინფორმაციისთვის იხილეთ რეგიონული მიმოხილვა.
საჰარის სამხრეთით მდებარე აფრიკის ქვეყნები: ეკონომიკური ზრდის მაჩვენებელი 3.7 %-ს მიაღწევს 2022 წელს და 3.8% -მდე გაიზრდება 2023 წელს. დამატებითი ინფორმაციისთვის იხილეთ რეგიონული მიმოხილვა.
