საერთაშორისო სარეიტინგო სააგენტო Fitch Ratings-მა საქართველოს სუვერენული რეიტინგი კვლავ BB დონეზე შეაფასა და პოზიტიური პერსპექტივა შეუნარჩუნა. ამ შეფასების საფუძველი რამდენიმე ფაქტორი გახდა – კერძოდ: ეკონომიკური ზრდის მაღალი ტემპი; სანდო მაკროეკონომიკური და ფისკალური პოლიტიკა; მთავრობის ვალის დაბალი დონე; მმართველობის ხარისხი; ევროკავშირის კანდიდატის სტატუსის მიღება.
„როგორც ინვესტორმა, რაც ამ შეფასებით დავინახე, საქართველოს ეკონომიკის მდგრადობაა – უთხრა „ანალიტიკა“–ს ბიზნესმენმა და ბაობაბ კაპიტალის დამფუძნებელმა გიორგი არველაძემ – ჩვენი ქვეყნის ისტორიის ბოლო 20 წელიწადს რომ შევხედოთ, ათასი რამ გამოიარა ჩვენმა ქვეყანამ: ჯერ 2003 წლის პოლიტიკური ცვლილები, მერე უკვე აღმავალი ეკონომიკა, მერე – რუსეთის ინვაზია საქართველოში, ამის შემდეგ – გარკვეული წლები სტაბილურობა, 2012 წელს ქვეყნის მმართველობის კიდევ ერთი ცვლილება, მერე იყო – მკვეთრი სავალუტო შოკები, კოვიდი, ამის შემდეგ – რუსეთის მეორე შეჭრა უკრაინაში. ასეთ გეოპოლიტიკურ გამოწვევებში რა თქმა უნდა, ჩვენს ქვეყანას გარკვეული ვოლატილობა ჰქონდა, თუმცა, ჩვენი ქვეყნის განვითარების დონისთვის, ზომისთვის გამოწვევებს საკმაოდ კარგად ვართმევდით ყოველთვის თავს და ეხლაც, რომ შეხედო, ამ ანგარიშის გაცნობის შემდეგაც იგივე განცდა დამრჩა“.
მმართველობასთან დაკავშირებული რისკები
Fitch Ratings-ის ანგარიშში განსაკუთრებით საინტერესოა მმართველობასთან დაკავშირებული რისკების ანალიზი. გავლენიანი საერთაშორისო სარეიტინგო ორგანიზაცია აღნიშნავს, რომ ქართული ოცნება დღეს კონკურენციაზეა გადართული იმისთვის, რომ არჩევნები მოიგოს. მეორე მხრივ, Fitch Ratings-ი არჩევნებიდან გამომდინარე, ეკონომიკური პოლიტიკის მკვეთრ ცვლილებას არ ელოდება. მათივე შეფასებით, მმართველობას ყველაზე დიდი დარტყმა ამ ეტაპზე სებ–ის კანონთან დაკავშირებულმა თემებმა და მთავრობასა და პრეზიდენტს შორის არსებულმა დაპირისპირებამ მიაყენა.
„მსოფლიო ბანკის მმართველობის ინდიკატორების მიხედვით, საქართველო მმართველობის ხარისხით უსწრებს თავის მსგავს ქვეყნებს, თუმცა მმართველობის ხარისხის აღქმას დარტყმის ქვეშ აყენებს ეროვნული ბანკის შესახებ კანონში შეტანილი ცვლილებები და მთავრობასა და პრეზიდენტს შორის მზარდი დაპირისპირება, რომელიც 2023 წელს პრეზიდენტის შეუმდგარი იმპიჩმენტის მცდელობაში გადაიზარდა“ – აღნიშნულია Fitch Ratings-ის ანგარიშში.
ჩემს კითხვაზე – რეალურად, რას აჩვენებს ეს რეიტინგი: როგორ გამოიყენა საქართველომ მის ხელთ არსებული შესაძლებლობები – როგორებიცაა, მაგალითად, ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყნის სტატუსის მიღება, შუა დერეფნის პოტენციალის გააქტიურება და ა.შ. მაშინ, როცა გლობალური გამოწვევები ყველა ქვეყნისთვის საერთო იყო და Fitch-ის რეიტინგში 11–მა ქვეყანამ ამ ფონზეც მოახერხა რეიტინგის გაუმჯობესება – KPMG Georgia-ის იურიდიული დეპარტამენტის უფროსი ჯაბა გველებიანი „ანალიტიკა“–ს პირდაპირ ეთერში ამბობს, რომ რეიტინგში არა მხოლოდ საბოლოო პოზიციაა მნიშვნელოვანი, არამედ ის ფაქტორებიც, რომლებიც გავლენას ახდენს ქვეყნის პოზიტიურ ან ნეგატიურ პერსპექტივაზე.
„ფაქტია, რომ საქართველომ გამოიყენა შესაძლებლობები – ასეთია ჯაბა გველებიანის პირველადი შეფასება, თუმცა, მიაჩნია, რომ საბოლოო დასკვნისთვის დრო უნდა გავიდეს – ომის ის გავლენა, რაც უკავშირდებოდა საქართველოში ქვეყნებიდან ადამიანების შემოსვლას და რელოკაციას და მათ მიერ დამატებით ეკონომიკაში შემოტანილ სარგებელს, აშკარაა, რომ დადებით კონტექსტშია განხილული. ასევე ამ ფაქტორს უკავშირდება სერვისების ინდუსტრიის ზრდა ქვეყანაში. ესეც პირდაპირ არის წარმოჩენილი, როგორც ქვეყნის დადებითი პერსპექტივა. აქ ყველაზე საინტერესოა, ალბათ, როგორი გავლენა ექნება რეიტინგს – რომელიც არ შეცვლილა – პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების ზრდაზე და ალბათ, ცოტა მეტი დრო უნდა გავიდეს იმისთვის, რომ დავინახოთ, იგივე მეზობელ ქვეყნებთან შედარებით, მაგალითად, თუ ავიღებთ სომხეთს – რამდენად უფრო ეფექტური იყო საქართველო შოკური ფაქტორების გათვალისწინებით ეკონომიკური ზრდის ტემპის გაუმჯობესებაში“.
ჩემს ჩაკითხვაზე – რამდენად შეეძლო საქართველოს ხელისუფლებას რეიტინგი გაეუმჯობესებინა ყველა დადებითი ფაქტორის გათვალისწინებით მაშინ, როცა რისკები, რაზეც Fitch Ratings-ი თავის ანგარიშში ამახვილებს ყურადღებას – სებ–ის კანონში შეტანილი ცვლილებები და მთავრობის დაპირისპირება საქართველოს პრეზიდენტთან – ძირითადად სწორედ მმართველობას უკავშირდება და გარე ფაქტორებით განპირობებული არ არის – ჯაბა გველებიანი „ანალიტიკა“–ს პირდაპირ ეთერში ამბობს, რომ ცოტა რთულია გადაჭრით რაიმეს თქმა, თუმცა, თუ ავიღებთ იმ გარემოებებს, რაც დიდია და არსებითად არასდროს მომხდარა – მაგალითად: ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყნის მიღება და თუნდაც ახალი ეკონომიკური ფაქტორების გააქტიურება – შესაძლებელია ვარაუდი, რომ მმართველობის მხრივ იმ სისუსტეებს, რაც ანგარიშში არის იდენტიფიცირებული, რეიტინგის ზრდაზე უარყოფითი გავლენა ჰქონოდა.
„კვლევები აჩვენებს, რომ ინვესტორები, რომლებიც თანხებს აბანდებენ განვითარებად ქვეყნებში, გაცილებით მეტ მნიშვნელობას ანიჭებენ ქვეყნების ინსტიტუციურ მზაობას და მმართველობის სანდოობას იმ მდგომარეობასთან შედარებით, როცა ინვესტორები ინვესტიციას განვითარებულ ქვეყნებში დებენ, ამიტომ ნებისმიერ შემთხვევაში, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც რეიტინგი ნარჩუნდება – მნიშვნელოვანია, მაქსიმალურად მცირე იყოს ის სისუსტეები, რაც მაინც და მაინც პირდაპირ არ არის დამოკიდებული იმ მაკროეკონომიკურ ფაქტორებზე, რაც ჩვენს ქვეყანაზე გავლენას ისედაც ახდენს“ – ამბობს გველებიანი „ანალიტიკა“–ს პირდაპირ ეთერში.
მმართველობის ნაწილში, Fitch-იც ხაზს უსვამს იმ მოცემულობას, რომ 2023 წლის დეკემბერში ევროპულმა საბჭომ საქართველოს ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყნის სტატუსი მიანიჭა, რაც მნიშვნელოვანი ნაბიჯია გაწევრიანების პროცესში დააღნიშნავს, რომ მოლაპარაკებები უნდა გაგრძელდეს ცხრა პრიორიტეტულ მიმართულებაზე, რომლებიც ევროკავშირმა საქართველოსთვის განსაზღვრა, მათ შორის სასამართლო რეფორმების პროგრესი, „დეოლიგარქიზაცია“ და მედიის თავისუფლება, რაც ქვეყანამ უნდა შეასრულოს.
სხვა რისკები და ინვესტორთა ქცევა
მმართველობის გარდა, Fitch Ratings-ი სხვა ტიპის რისკებზეც წერს – მაგალითად: ლარის მკვეთრი გაუფასურება,რაც გავლენიანი საკრედიტო სააგენტოს შეფასებით, საქართველოს ვალის დინამიკას დიდ რისკს უქმნის. თუმცა, ანგარიშში ასევე წერია, რომ საგარეო ვალის 94% ორმხრივი და მრავალმხრივი დონორებისგან არის, რაც ამ რისკს ამცირებს.
ხაზგასმულია გეოპოლიტიკური რისკებიც: Fitch–ი საშუალოვადიან პერიოდში არ ელის, აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთში ხანგრძლივი გადაუჭრელი კონფლიქტების ესკალაციას, თუმცა, ხაზს უსვამს, რომ რუსეთთან მიმართებით რისკები კვლავ მაღალია.
გლობალური რისკები დიდ სურათს ცვლის, რასაც ინვესტიციების ბუნებაზე, ინვესტორთა პრეფერენციებზეც დიდი გავლენა აქვს. როგორც ბიზნესმენი და ბაობაბ კაპიტალის დამფუძნებელი გიორგი არველაძე „ანალიტიკა“–ს პირდაპირ ეთერში ამბობს, მსოფლიოში მაღალი საპროცენტო განაკვეთების გამო, ბევრად მეტი მიმზიდველობა შეიძინა ფიქსირებული შემოსავლის მქონე ინსტრუმენტებმა – იქნება ეს ობლიგაცია თუ დეპოზიტი.
„როდესაც ნებისმიერ ინვესტორს აქვს ჩვენს ქვეყანაში, რომლის რეიტინგიც არის BB, რაც ჯერ კიდევ ე.წ. junk ინვესტიციების კატეგორიად ითვლება, ინვესტირების ინტერესი – ამბობს გიორგი არველაძე „ანალიტიკა–სთან – აქ ბევრად მეტი მომგებიანობა მოითხოვება, რადგან ინვესტორს თავისუფლად შეუძლია წავიდეს და უმაღლესი რეიტინგის ფიქსირებული შემოსავლის ფასიან ქაღალდში ჩადოს ინვესტიცია და მიიღოს 6–7% . იგივე საქართველოს ბაზარს რომ დავაკვირდეთ, ემიტენტები უკვე უშვებენ – 8.5–9.5% დოლარში დენომინირებულ ობლიგაციებს. გამოდის, ფაქტიურად იმის მაგივრად, რომ ინვესტორმა კაპიტალის რისკი აიღოს, მას შეუძლია პირდაპირ ობლიგაცია იყიდოს 2–3 წლით, 8–9%–ს მიიღებს, კმაყოფილი დარჩება“.
ჩემს ჩაკითხვაზე – რამდენად არის დღეს საქართველოს ბაზარი მზად ინვესტორთა პრეფერენციების ამდაგვარი ცვლილებისთვის – გიორგი არველაძე მპასუხობს, რომ – არც ისე. „ერთ–ერთი ყველაზე დიდი პრობლემა რაც ჩვენ გვაქვს, ჩვენი ქვეყნის ზომაა – ამბობს არველაძე „ანალიტიკა“–ს პირდაპირ ეთერში – ეს ძალიან დიდ როლს თამაშობს, მათ შორის, პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების მოზიდვაზეც. რაც უნდა ვილაპარაკოთ, მილიარდნახევარი შემოდის ყოველ წელს. ერთ წელს 2.2 მილიარდის მოცულობის ინვესტიცია შემოვიდა, რაც საგარეო ფაქტორების ეფექტი იყო. ბევრად მეტი პოტენციური მომგებიანი კომპანია გვჭირდება. ჩვენ ახლა ასეთები თითზე ჩამოსათვლელი გვაქვს. მეორე მხრივ, რაც უფრო სტაბილური და მომგებიანია ქვეყანა, იქ მომგებიანობის მოლოდინიც უფრო მცირეა. ჩვენ სულ ორი საფეხური გვაკლია საინვესტიციო რეიტინგამდე. ვფიქრობ, ძალიან დიდი ძალისხმევა გვჭირდება ყველას – რა თქმა უნდა, ბიზნესსაც – რომ ამას მიაღწიოს ქვეყანამ და გადავიდეთ ახალ საფეხურზე“.
არქივი: კობა გვენეტაძის რამდენიმე ციტატა
როგორც 2022 წლის 28 დეკემბერს სებ–ის მაშინდელმა პრეზიდენტმა კობა გვენეტაძემ თავის ბოლო პირდაპირ ეთერში „ანალიტიკა“–ს უთხრა, ყველაზე მეტად გული იმაზე წყდებოდა, რომ მისი პრეზიდენტობის დროს საქართველო საინვესტიციო რეიტინგზე ვერ გავიდა. „2011 წლის შემდეგ, 2017 წელს საქართველოში პირველად გაუმჯობესდა საქართველოს სუვერენული რეიტინგი (ჯერ Moody’s–მა – 6 თვის შემდეგ, S&P-იმ და Fitch Ratings–მაც). დღეს ორი ბიჯი გვაკლია საინვესტიციო რეიტინგამდე. 95%–იანი რწმუნებულობის ინტერვალით შემიძლია გითხრათ, რომ არა პანდემია და გარკვეულწილად, რუსული აგრესია, დღეს ნამდვილად ვიქნებოდით საინვესტიციო რეიტინგში. ყველა ის მიმართულება – ეს იყო ფისკალური დეფიციტი, მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტი, ეს იყო ვალი, ეს იყო დოლარიზაციის დონე, ფინანსური სისტემის მაჩვენებლები – აბსოლუტურად ყველაფერი თანმიმდევრულად მიდიოდა ისე, რომ ჩვენ აუცილებლად უნდა მიგვეღო საინვესტიციო რეიტინგი. შეიძლება ითქვას, რომ 2 წელი დაიკარგა. ძალიან მწყდება გული, რომ ჩემი პრეზიდენტობის პერიოდში საქართველომ ამას ვერ მიაღწია. ძალიან ბედნიერი ვიქნებოდი, რომ ეს მომხდარიყო, მაგრამ ამავე დროს ძალიან ბედნიერი ვიქნები, როცა ეს მომავალში მოხდება“ – ასეთი იყო მაშინ კობა გვენეტაძის განწყობა.
მაშინ სებ–ის მოქმედ პრეზიდენტს ვკითხე, რას ურჩევდა ის მომავალ პრეზიდენტს. კობა გვენეტაძემ ამ კითხვაზე, სხვა რეკომენდაციებთან ერთად, მათ შორის, ასეთი რამაც დაასახელა: „ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება და ეცადოს, რომ ქვეყანას ყოველთვის ჰქონდეს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის პროგრამა – ისეთი, როგორიც ახლა გვაქვს – ანუ პროგრამა, რომელიც არ მოიცავს მასში სესხებას. სესხება მაშინ იქნება, თუ რაღაც გაუთვალისწინებელი მოხდება. ასე ვიტყოდი, რომ სანამ იმ სანუკვარ საინვესტიციო დონეს არ მივაღწევთ, გვქონდეს ასეთი პროგრამა, რადგან ეს არის ბეჭედი, როგორც მინიმუმ მეინსტრიმ ეკონომისტებისთვის, რომ ეკონომიკური პოლიტიკა არის სწორი“.
სებ–ი და IMF-ის დილემა დღეს
„ანალიტიკა“–ს ამ ინტერვიუდან ერთი წლის შემდეგ, Fitch-ი ქვეყნის სუვერენულ რეიტინგს უცვლელ დონეზე ტოვებს, ხოლო მმართველობის ერთ–ერთ მთავარ რისკად იმ პროცესებს მიიჩნევს, რამაც საბოლოო ჯამში საქართველოსთვის საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ე.წ. Stand-by პროგრამის შეჩერება გამოიწვია და ამ პროცესების შუაგულში სწორედ საქართველოს ეროვნული ბანკი იყო.
სებ–ის მოქმედი მენეჯმენტი ამბობს, რომ კარგად ესმით საერთაშორისო სავალუტო ფონდის პროგრამის მნიშვნელობა და ყველაფერს აკეთებენ იმისთვის, რომ პროგრამა აღდგეს. „ანალიტიკა“–ს პირდაპირ ეთერში ამ და სხვა თემებზე ეროვნული ბანკის ფინანსური სტაბილურობის დეპარტამენტის უფროსმა დავით უტიაშვილმა ისაუბრა.
„ჩვენ სრულად ვაცნობიერებთ რა მნიშვნელობა აქვს საერთაშორისო სავალუტო ფონდის პროგრამას. როცა ქვეყანას აქვს ეს პროგრამა ეს ნიშნავს, რომ ყველა მსხვილი რეფორმა ან მაკროეკონომიკური გადაწყვეტილებები გარკვეულწილად კოორდინირებულია ფონდთან და როცა არსებობს მათი მწვანე შუქი – ეს სხვა ინვესტორებისთვის არის გზავნილი, რომ ქვეყანა წარმატებულ რეფორმებს და გონივრულ მაკროეკონომიკურ პოლიტიკას ახორციელებს. ეს კი მათი ინვესტიციებისთვის მნიშვნელოვანია – ამბობს დავით უტიაშვილი „ანალიტიკა“–ს პირდაპირ ეთერში – ამიტომ სავალუტო ფონდის პროგრამა არის კრიტიკული ჩვენი ქვეყნისთვის. ასევე, თუ ჩვენ სესხი დაგვჭირდა, როგორც ეს კოვიდის დროს მოხდა, მაშინ პროგრამა ძალიან დაგვეხმარა, რომ მოკლე ვადაში და გონივრული პირობებით აგვეღო ეს სესხი. ამიტომ შემიძლია გითხრათ, რომ ეროვნული ბანკი ძალიან დაინტერესებულია, რომ პროგრამა გაგრძელდეს და ყველაფერს ვაკეთებთ ამისთვის. ერთ–ერთი იყო ეს მმართველობითი საკითხი. განიხილება, რომ საბჭოს წევრების რაოდენობა 11–მდე გაიზარდოს, კვალიფიკაციის მოთხოვნები ჩაიდოს, რომ უფრო ძლიერი პროფესიონალები მოვიზიდოთ. ვფიქრობთ, რომ ახლო მომავალში იქნება შესაბამისი საკანონმდებლო ინიციატივა, რომელსაც მოიწონებს პარლამენტი და ამის შემდეგ აღდგება პროგრამა“.
დავით უტიაშვილს ამ ეტაპზე კონკრეტული ვადების დასახელება უჭირს, ასევე თავს არიდებს პირდაპირ გასცეს პასუხი კითხვას – არსებობს თუ არა შეუთანხმებელი საკითხები სებ–სა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდს შორის. ამ ნაწილში დავით უტიაშვილის პასუხი მხოლოდ ისაა, რომ საბოლოო გადაწყვეტილება სრულად დაეფუძნება IMF-ის რეკომენდაციებს.
საბანკო სექტორის შეფასება და სებ–ის წვლილი
Fitch Ratings-ი თავის უახლეს ანგარიშში ხაზს უსვამს, რომ საქართველოს საბანკო სექტორი სტაბილურია აქტივების მძლავრი ხარისხით, მაღალი მომგებიანობითა და მაღალი კაპიტალიზაციით.
„ასეთ შეფასებას, ბუნებრივია, ველოდით – ამბობს დავით უტიაშვილი „ანალიტიკა“–ს პირდაპირ ეთერში – პარამეტრებს თუ შევხედავთ, პანდემიის ეფექტი საფინანსო სექტორზე თითქმის ამოწურულია, ბანკებმა გამოთავისუფლებული ბუფერები აღიდგინეს, მომგებიანობა საკმაოდ ჯანსაღია, უმოქმედო სესხები სულაც რეკორდულად დაბალ ნიშნულზეა, ამიტომ ასეთ შეფასებას ველოდით. ჩვენ – ცენტრალური ბანკი ვთვლით, რომ ამაში ჩვენი წვლილი ძალიან დიდია – ცხადია, ჩვენ გვქონდა ორნიშნა ეკონომიკური ზრდა წინა წლებში და შარშანაც საკმაოდ მაღალი იყო – 6%–თან ახლოს, ამიტომ ამანაც შეუწყო ხელი, თუმცა სებ–ის პოლიტიკა, მათ შორის, მკაცრი საკრედიტო პოლიტიკის მიმართულებით, დღეს აისახა საბანკო სექტორზე – ამიტომ ამ კუთხითაც ჩვენს წვლილს აუცილებლად მივიწერთ“.
ჩემს ჩაკითხვაზე – ეთანხმება თუ არა საბანკო სექტორი სებ–ის პოზიციას – დავით უტიაშვილმა ასეთი პასუხი გამცა: „ვფიქრობ, მათ შორის, საკრედიტო რისკების კუთხით, აუცილებლად გვეთანხმება იმიტომ, რომ ეს რიცხვებიდანაც ჩანს. ის, რომ დღეს საკრედიტო კუთხით ზრდა არის სტაბილური იმის შედეგიცაა, რომ თავის დროზე ჭარბი ზრდა არ დავუშვით. მაშინ რომ ჭარბი ზრდა გვქონოდა, ახლა შეიძლება გვქონოდა კლება“.
მონეტარული პოლიტიკის ფრთხილი შერბილება
Fitch–ი აღნიშნავს, რომ კვლავ შედარებით მაღალი რჩება დეპოზიტებისა და დაკრედიტების დოლარიზაცია საქართველოში, თუმცა სებ-ის მიერ გატარებული მაკროპრუდენციული ღონისძიებები მიზნად ისახავს უცხოური ვალუტის სესხების ზრდის დონის თანდათანობით შემცირებას. „ამის მიღწევას დრო დასჭირდება“, - ნათქვამია Fitch Ratings-ის ანგარიშში.
Fitch-ის ანგარიში აქცენტს აკეთებს ინფლაციის მაჩვენებელზეც. „ძლიერმა საბაზო ეფექტებმა და მყარმა ლარმა 2023 წლის ბოლოსთვის ინფლაციის 0.4%-მდე შემცირება განაპირობა. Fitch-ი მოელის, რომ 2024-2025 წლებში საშუალო წლიური ინფლაცია სებ-ის მიზნობრივ ფარგლებში დარჩება. ეროვნულმა ბანკმა 2023 წელს განაკვეთები მხოლოდ 150 საბაზო პუნქტით, 9,5%-მდე შეამცირა და მზადაა, შერბილების ტემპთან ფრთხილი იყოს, რათა თავიდან აიცილოს გადაჭარბებული საკრედიტო ზრდა – ნომინალური 17,3% 2023 წლის ნოემბრისთვის“ – აღნიშნულია ფიტჩის რეიტინგში.
სებ–ის ფინანსური სტაბილურობის დეპარტამენტის უფროსი ამბობს, რომ ცენტრალური ბანკი მონეტარული პოლიტიკის ფრთხილ შერბილებას გააგრძელებს. „ამას განაპირობებს ორი ფაქტორი – განმარტავს დავით უტიაშვილი „ანალიტიკა“–ს პირდაპირ ეთერში – ერთი ის, რომ მიზნობრივზე მაღალი ინფლაცია ჩვენ ძალიან დიდხანს გვქონდა. ძირითადად, ეს იყო გარე ფაქტორებით, ჩვენგან დამოუკიდებელი მიზეზებით გამოწვეული, მაგრამ ეს ყოველთვის ახდენს ეკონომიკური აგენტების გადაწყვეტილებებზე გავლენას, ამიტომ იმისთვის, რომ ნდობა შევუნარჩუნოთ მონეტარულ პოლიტიკას, მაკროეკონომიკურ სტაბილურობას – ახლა ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ დაბალი ინფლაცია გვქონდეს, ამიტომ ჩვენი ნაბიჯები – შერბილების – იქნება ფრთხილი. და მეორე – ეს გლობალური პროცესები, რასაც ჩვენ ვერ ვაკონტროლებთ და ჩვენი ეკონომიკა დიდაა იმპორტზე დამოკიდებული – მათ შორის, სასაქონლო პროდუქტებზე – ჩვენ არ ვიცით, ამ ბაზრებზე რა მოხდება – ამიტომ ამ კუთხითაც ნაბიჯები იქნება ფრთხილი. შემცირება იქნება – მაგრამ ფრთხილი“.
აქცენტი მიგრაციასა და რეზერვებზე
Fitch-ის შეფასებით, ეკონომიკური ზრდა 2024 წელს 5%, ხოლო 2025 წელს 5.1% იქნება.
საინტერესოდ ნაწილდება ფიტჩის შეფასებები რამდენიმე მნიშვნელოვანი მიმართულებით. ფიტჩის პროგნოზით, 2022-2023 წლებში რუსეთიდან, ბელორუსიიდან და უკრაინიდან მიგრანტების ჩამოსვლის შედეგად ეკონომიკურ აქტივობაზე დადებითი გავლენა, როგორც ჩანს, გაგრძელდება. Fitch–ი ვარაუდობს, მოსახლეობის დიდი უმრავლესობა ქვეყანაში დარჩება საშუალოვადიან პერიოდში, რაც ხელს შეუწყობს პოტენციურ ზრდას.
„მიგრაციიდან წამოსული ის მსხვილი ეფექტი, რაც გვქონდა, გარკვეულწილად მილეულია – ამბობს დავით უტიაშვილი „ანალიტიკა“–ს პირდაპირ ეთერში – გზავნილების კუთხითაც შემცირება გვაქვს. მასშტაბში რაც გვქონდა ის მსხვილი ეფექტი, ახლა აღარ გვაქვს. 2024 წელსაც ველოდებით, რომ ამის რაღაც ნაწილი შენარჩუნდება, მაგრამ მეორე მხრივ ვხედავთ, რომ შემოდინებები არის სხვა კუთხით – მათ შორის, შუა კორიდორის როლში შეიძლება ჩვენი პოტენციალი გაიზარდოს, ინვესტიციებშიც გარკვეული ზრდა გვაქვს, გზავნილები – რუსეთიდან არა, მაგრამ სხვა ქვეყნებიდან არის გაზრდილი და ველოდებით, რომ ტურიზმის მიმართულებითაც ზრდა გვექნება, რადგან მობილობა გლობალურად იზრდება“.
ერთი საინტერესო აქცენტი, რომელიც სებ–ის პოლიტიკას ეხება და რომელსაც Fitch Ratings-ი ერთდროულად განიხილავს, როგორც იმ ფაქტორებს შორის, რომლებმაც კოლექტიურად ან ინდივიდუალურად შესაძლოა ორივე მიმართულებით – დადებითად და უარყოფითად იმოქმედოს რეიტინგის შეფასებაზე – საერთაშორისო რეზერვებს უკავშირდება. ამ ნაწილში დავით უტიაშვილი ამბობს, რომ სებ–ი საერთაშორისო რეზერვების ადეკვატურ დონეს შეინარჩუნებს.
„ჩვენ გვაქვს სავაჭრო დეფიციტი, როგორც ეკონომიკას, საკმაოდ მსხვილი სავაჭრო დეფიციტი. ასეთ დროს ძალიან კრიტიკულია, რომ გვქონდეს ადეკვატური რეზერვები. აქეთკენ იყო ეროვნული ბანკის პოლიტიკა ბოლო პერიოდში მიმართული, რომ ჩვენ ამ რეზერვებს ვაგროვებდით. ბუნებრივია, ამის ნეგატიური ეფექტიც გვესმოდა იმიტომ, რომ ამის ერთადერთი წყარო არის ინტერვენციები ბაზარზე და ჩვენ ვყიდულობდით დოლარს. თუმცა, ეს არის გარდაუვალი – ამბობს დავით უტიაშვილი „ანალიტიკა“–ს პირდაპირ ეთერში – სანამ ჩვენ იმპორტზე დამოკიდებული ეკონომიკა ვიქნებით, სანამ ჩვენ ისეთი რესურსი არ გვაქვს ეკონომიკაში – როგორც, ვთქვათ, ნავთობი სხვა ქვეყნებს – ასეთ დროს ჩვენი მაკროეკონომიკური სტაბილურობისთვის რეზერვები არის კრიტიკული“.
P.S. Fitch Ratings-ის გზამკვლევი – რა (არ) უნდა გააკეთოს საქართველომ?
➡️ფაქტორები, რომლებმაც კოლექტიურად ან ინდივიდუალურად შესაძლოა უარყოფითად იმოქმედოს საქართველოს სუვერენულ რეიტინგზე: საგარეო მოწყვლადობის ნაწილში – საგარეო გამოწვევების მკვეთრი ზრდა – ვთქვათ, ინვესტიციების მკვეთრი ვარდნა; საერთაშორისო რეზერვების მნიშვნელოვანი შემცირება; მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტის გაფართოება. სტრუქტურულ ნაწილში – ისეთი ადგილობრივი თუ გლობალური პოლიტიკური ან გეოპოლიტიკური რიკსების გაღრმავება, რასაც უარყოფითი გავლენა ექნება ეკონომიკურ ზრდასა და მმართველობის ხარისხზე. მაკროეკონომიკურ ნაწილში – მაკროეკონომიკური ჩარჩოს იმგვარად დასუსტება, რომ დარტყმის ქვეშ დადგეს მონეტარული ან ფისკალური პოლიტიკის ღუზები.
➡️ფაქტორები, რომლებმაც კოლექტიურად ან ინდივიდუალურად დადებითად შეიძლება იმოქმედონ საქართველოს სუვერენულ რეიტინგზე: საგარეო მოწყვლადობის ნაწილში –საერთაშორისო რეზერვების მნიშვნელოვანი ზრდა ან მიმდინარე ანგარიშის დეფიციტის შემცირება და მისი დაახლოება მსგავსი ეკონომიკის მქონე ქვეყნებთან; სტუქტურულ ნაწილში – ძლიერი და სტაბილური ეკონომიკური ზრდა, რომელსაც თან სდევს მაკროეკონომიკური გამოწვევების შემცირება; უფრო მაღალი მშპ ერთ სულზე და ეფექტიანი მაკროეკონომიკური პოლიტიკა, რომელიც ზრდის ნდობას საინვესტიციო გარემოს მიმართ; საჯარო ფინანსების ნაწილში – საშუალოვადიან პერსპექტივაში, მთლიან შიდა პროდუქტთან მიმართებით სახელმწიფო ვალის სტაბილური კლება.
ფაქტია, რედაქტორის ამ სვეტის სათაურში დასმულ კითხვას, კონკრეტული საზომი აქვს – საქართველოს სუვერენული რეიტინგის საინვესტიციო დონე: ამ დროისთვის, საქართველოს საინვესტიციო რეიტინგამდე 2 ბიჯი რჩება.
