არასამთავრობო ორგანიზაცია საერთაშორისო გამჭვირვალობა საქართველოს შეფასებით, 2022 წელთან შედარებით 2023 წელს საქართველოს რუსეთზე ეკონომიკური დამოკიდებულება შემცირდა - ამის შესახებ ორგანიზაციის მიერ გამოქვეყნებულ მიმოხილვაში არის საუბარი.
TI-ის თანახმად, 2023 წელს რუსეთზე დამოკიდებულების კლების მიუხედავად, რუსეთთან ეკონომიკური კავშირები მაინც უფრო მაღალია, ვიდრე უკრაინაში ომის დაწყებამდე იყო. ამასთან შემცირება ძირითადად ფულადი გზავნილების არხების შემცირებას უკავშირდება.
"2023 წელს საქართველომ რუსეთიდან ფულადი გზავნილებით, ტურიზმით და საქონლის ექსპორტით 3.1 მლრდ დოლარის შემოსავალი მიიღო, რაც 2022 წლის მაჩვენებელზე 13%-ით ნაკლებია. 2023 წელს რუსეთიდან მიღებული შემოსავალი საქართველოს ეკონომიკის (მშპ-ის) მიმართ 10.3% იყო, ხოლო 2022 წელს 14.5%. 2021 წელს ეს მაჩვენებელი 6.3% იყო, ხოლო პანდემიამდე, 2019 წელს 9.7%.
კვლევის მიგნებებიდან აღსანიშნავია შემდეგი:
- 2023 წელს რუსეთის მოქალაქეებმა საქართველოში 11,552 კომპანია დაარეგისტრირეს, უკრაინაში ომის დაწყების შემდეგ კი 26,339 კომპანიაა რეგისტრირებული. 2022 წლის მარტიდან საქართველოში 3.6-ჯერ მეტი რუსული კომპანია დარეგისტრირდა, ვიდრე 1995-2021 წლებში;
- 2022-2023 წლებში დარეგისტრირებული კომპანიების 96% ინდივიდუალური საწარმოა. ეს მიანიშნებს, რომ რუსეთის მოქალაქეების ნაწილი საქართველოში ხანგრძლივად საცხოვრებლად და ბიზნესის საკეთებლად გადმოვიდა;
- 2023 წელს რუსეთიდან 1.4 მლნ ვიზიტორი შემოვიდა, რაც 2022 წლის მაჩვენებელზე 30%-ით მეტია, ხოლო პანდემიამდელ, 2019 წლის მაჩვენებელს 3.6%-ით ჩამორჩება. რუსი ვიზიტორების წილი მთლიან ვიზიტორებში 20%-დან 20.1%-მდე გაიზარდა;
- რუსი ვიზიტორების ნაწილი რეალურად იმიგრანტია და საქართველოში ხანგრძლივი ვადით დასახლდა. საქსტატის ინფორმაციით, 2022 წელს 62,300 რუსეთის მოქალაქე დარჩა საქართველოში საცხოვრებლად;
- 2023 წელს რუსეთიდან 1.5 მილიარდი დოლარი გადმოირიცხა, რაც 2022 წლის მაჩვენებელზე 26%-ით ნაკლებია, თუმცა 2021 წლის მაჩვენებელს 3.7-ჯერ აღემატება. რუსი მიგრანტების საქართველოში დასახლებამ ფულადი გზავნილების მნიშვნელოვნად ზრდა განაპირობა;
- 2023 წელს საქართველოს ექსპორტი რუსეთში 2.3%-ით გაიზარდა და 657 მლნ დოლარი შეადგინა. მთლიან ექსპორტში რუსეთის წილი 10.8% იყო, რაც 0.7% პუნქტით ნაკლებია 2022 წლის მაჩვენებელზე;
- რუსულ ბაზარზე მაღალი დამოკიდებულებით კვლავ ქართული ღვინის ექსპორტი გამოირჩევა. 2023 წელს რუსეთში ღვინის ექსპორტი 5%-ით გაიზარდა და 168 მლნ დოლარი შეადგინა. რუსეთის ბაზარს საქართველოს ღვინის ექსპორტში 65% უჭირავს, რაც 2005 წლის შემდეგ ყველაზე მაღალი მაჩვენებელია;
- 2023 წელს რუსეთიდან იმპორტი 5%-ით შემცირდა და 1.7 მლრდ დოლარი შეადგინა. თუმცა, 2021 წელთან შედარებით 71%-ით არის გაზრდილი. რუსეთის წილი საქართველოს ჯამურ იმპორტში 11.3%-ია, რაც 2.2% პუნქტით ნაკლებია 2022 წლის მაჩვენებელზე.
- 2023 წელს რუსეთიდან ყველაზე მეტად ნავთობპროდუქტების იმპორტი შემცირდა - 70 მლნ დოლარით (11%-ით). თუმცა, 2021 წელთან შედარებით ნავთობპროდუქტების იმპორტი 4-ჯერ არის გაზრდილი. ხორბლის და ხორბლის ფქვილის იმპორტი 36 მლნ დოლარით (28%-ით) შემცირდა.
- 2023 წელს რუსეთიდან გაზის იმპორტი 15%-ით გაიზარდა და რუსული გაზის წილმა საქართველოს შიდა მოხმარებაში 20% შეადგინა, როცა 2022 წელს 17.3% იყო, 2021 წელს კი 16%. რუსული ელექტროენერგიის წილი საქართველოს შიდა მოხმარებაში 0.1% იყო, რადგან 2023 წელს საქართველოს იმპორტირებული ელექტროენერგია ფაქტობრივად არ მოუხმარია;
- 2023 წლის იანვარ-სექტემბერში რუსეთიდან საქართველოში 67 მლნ დოლარის პირდაპირი ინვესტიცია შემოვიდა, რაც 2022 წლის იანვარი-სექტემბრის მაჩვენებელზე 17%-ით მეტია. 67 მლნ დოლარის ინვესტიციიდან 20.3 მლნ დოლარი საფინანსო და სადაზღვევო საქმიანობის სფეროში მიემართა, 19.8 მლნ დოლარი კი უძრავი ქონების სფეროში.
რეკომენდაციები
რუსეთზე ეკონომიკური დამოკიდებულება საქართველოსთვის საფრთხის შემცველია, რადგან, ტრადიციულად, რუსეთი ეკონომიკურ ურთიერთობებს დამოუკიდებელ ქვეყნებზე პოლიტიკური ზეწოლის ბერკეტად იყენებს. ამიტომ, საქართველოს ხელისუფლების მიზანი რუსეთზე ეკონომიკური დამოკიდებულების მინიმუმამდე შემცირება უნდა იყოს. ამისათვის საჭიროა:
- რუსეთთან ვაჭრობის შესამცირებლად საქართველოს მთავრობამ უფრო აქტიურად უნდა იმუშაოს თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებების გაფორმებაზე ყველა სტრატეგიულ პარტნიორთან, რომელთანაც ჯერ არ გვაქვს ასეთი შეთანხმება;
- რადგან ღვინის საექსპორტო ბაზრის დივერსიფიცირება რთულია და სწრაფად ვერ განხორციელდება, მთავრობას უნდა გააჩნდეს სტრატეგია, თუ როგორ შეამცირებს რუსულ ბაზარზე დამოკიდებულებას მომავალი წლების განმავლობაში;
- სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დახმარებები არ უნდა გაიცეს ისეთ ბიზნესზე, რომელიც რუსეთზე ეკონომიკურ დამოკიდებულებას ზრდის. აღნიშნული წესის დანერგვა საქართველოს ეკონომიკის რუსეთზე დამოკიდებულების შემცირებაში მნიშვნელოვან როლს ითამაშებს, რაც საქართველოს ეკონომიკურ და პოლიტიკურ უსაფრთხოებას აამაღლებს.
