მიმდინარე 2025 წელი ბელარუსში არჩევნებით დაიწყო, რომელშიც, როგორც მოსალოდნელი იყო, დიქტატორმა ალექსანდრ ლუკაშენკომ გაიმარჯვა და ძალაუფლება დამატებით ხუთი წლით გაიხანგრძლივა. ოფიციალური უწყების ინფორმაციით, 70 წლის პოლიტიკოსმა არჩევნებში ხმების 88% მოიპოვა, რაც აბსოლუტურ დომინაციას წარმოადგენს. რეალურად, ლუკაშენკოს შეეძლო, ხმების 99%-იც მიეწერა, თუმცა მან ამჯერად შედარებით მოკრძალებულად გამარჯვების სტრატეგია აირჩია.
ლუკაშენკო იმ იშვიათ მსოფლიო ლიდერთა შორისაა, რომლის ძალაუფლება ულიმიტოა, მმართველობის პერიოდი კი - უსასრულო. სახელისუფლებო ტახტზე ბელარუსი დიქტატორი 1994 წელს აღზევდა ანუ მას ქვეყნის მართვის სადავეები უკვე 30 წელია ხელთ უპყრია, ამ შედეგით კი ის არა პრეზიდენტებს, არამედ მეფეებს, ფარაონებსა და იმპერატორებს უნდა შევადაროთ.
ლუკაშენკოს ზეობის პერიოდში ბელარუსმა დაკარგა დემოკრატიული ინსტიტუტები; ქვეყანაში მუდმივად ირღვევა ადამიანის უფლებები, თავისუფალი მედია ფაქტობრივად არ არსებობს და მოსახლეობა მუდმივი რეპრესიის მსხვერპლია. ამასთან, ბელარუსი პლანეტის ერთ-ერთი ყველაზე მეტად სანქცირებული და იზოლირებული სახელმწიფოა, რომლის ეკონომიკა XXI საუკუნეშიც კი სოფლის მეურნეობაზე და ბუნებრივ რესურსებზეა დამოკიდებული.
სანამ ქვეყნის ეკონომიკურ ანალიზს დავიწყებდეთ, ლუკაშენკოს გამოჩენაზე უნდა ვისაუბროთ, რომელიც პირდაპირ კავშირშია საბჭოთა კავშირის დაშლასთან და ბელარუსის მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვებასთან. 1994 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში მან თავი წარმოადგინა, როგორც კორუფციის წინააღმდეგ მებრძოლმა, რეფორმატორმა კანდიდატმა. მისი პოპულისტური კამპანია ფოკუსირებული იყო ეკონომიკური სტაბილურობის, სოციალური თანასწორობისა და საბჭოთა მემკვიდრეობის შენარჩუნებაზე. ამომრჩევლებმა მას მხარი იმიტომ დაუჭირეს, რომ ის ქვეყანაში ეკონომიკური კრიზისის დასრულების და ოქროს ხანის დაბრუნების პირობას დებდა. ლუკაშენკომ პირველივე ტურში 80%-იანი უპირატესობით გაიმარჯვა, რაც იმ დროისთვის უდიდესი პოლიტიკური წარმატება იყო.
ბელარუსის მოსახლეობას გასაოცარი რეფორმების დაწყების და თვალისმომჭრელი ეკონომიკური აღმასვლის იმედი ჰქონდა, თუმცა რაც მათ ხელში შერჩათ, ის იყო, რასაც კლასიკური გაგებით დიქტატორს უწოდებენ. ხელისუფლებაში მოსვლის პირველივე დღიდან მოყოლებული, ლუკაშენკოს წამიც კი არ დაუკარგავს. მან უმოკლეს ვადაში მოახერხა ძალაუფლების უზურპირება და ყველა სახელისუფლებო შტოს მიტაცება, რათა იმის გარანტია ჰქონოდა, რომ ის პრეზიდენტის პოსტზე სამუდამოდ დარჩებოდა. ცხადია, ლუკაშენკოს არცერთი წინასაარჩევნო დაპირება არ შეუსრულებია, რადგან მას ქვეყნის დაპყრობა ჰქონდა რეალურ მიზნად და არც მოსახლეობის კეთილგანწყობის მოპოვება.
პირველი საპრეზიდენტო ვადიდან მოყოლებული, ბელარუსში ჩატარებული თითქმის ყველა არჩევნები საერთაშორისო დამკვირვებლების მიერ შეფასებულია, როგორც დემოკრატიული პრინციპების დარღვევით ჩატარებული და ტოტალურად გაყალბებული. ოპოზიციური კანდიდატების დაშინება, დაჭერა, ძალადობა, ბიულეტენების გაყალბება, კარუსელების დატრიალება და ხმების მიწერა ლუკაშენკოს რეგულარული პრაქტიკაა, რომელსაც ის ყოველ ჯერზე სიხარულით მიმართავს.
გარდა ამისა, ლუკაშენკოს რეჟიმი აქტიურად იყენებს ძალას ოპოზიციონერების, პროტესტანტების, აქტივისტებისა და მედიის წინააღმდეგ. წლების განმავლობაში, ბევრი ოპოზიციური ლიდერი იძულებული გახდა, ქვეყნიდან გაქცეულიყო ან ციხეში გაეგრძელებინა მოღვაწეობა.
ბუნებრივია, ლუკაშენკოს მთავრობამ გაამკაცრა კონტროლი მედიაზე. ამჟამად დამოუკიდებელი მედია ქვეყანაში აღარ არსებობს, ხოლო სახელმწიფო ტელევიზიას და გამოცემებს ბელარუსში მხოლოდ სამთავრობო პროპაგანდისთვის იყენებენ.
როგორც წესი, როცა ქვეყანაში პროტესტი იწყება, უსაფრთხოების სამსახურები, მათ შორის „КГБ“ და სპეცრაზმი აქტიურად მონაწილეობენ დემონსტრაციების ჩახშობაში და პროტესტანტებზე ძალადობაში, რაც რეჟიმს არსებობის გაგრძელების საშუალებას აძლევს. შეიძლება ითქვას, რომ ჯარისა და სპეცრაზმის გარეშე, ლუკაშენკოს რეჟიმი ერთ დღეში დაემხობა, ეს კი დიქტატორს კარგად ესმის, ამიტომაც ის ძალოვან სამსახურებს სასათბურე პირობებს უქმნის.
ეკონომიკას რაც შეეხება, ლუკაშენკოს მმართველობის პირველ წლებში ბელარუსის ეკონომიკა ნაწილობრივ სტაბილური ჩანდა. მთავრობამ საბჭოთა პერიოდის მრეწველობა და ეკონომიკური მოდელი შეინარჩუნა, რაც გარკვეულწილად გაუმკლავდა იმ პერიოდში არსებულ კრიზისს. თუმცა, დროთა განმავლობაში ეს მოდელი არაეფექტიანი და მოძველებული აღმოჩნდა.
დროსთან ერთად, ბელარუსის ეკონომიკა სულ უფრო მეტად დამოკიდებული გახდა რუსეთზე, დღეს კი მოსკოვიდან მიღებული სუბსიდიებისა და ფინანსური დახმარების გარეშე, ქვეყნის ეკონომიკა დამოუკიდებლად ერთი წელიც კი ვერ გაძლებს, რაც კრემლს ბელარუსის წინააღმდეგ უდიდეს ბერკეტს აძლევს. ამიტომ, ლუკაშენკო, თავისი განუზომელი ძალაუფლების მიუხედავად, ვერაფერს ისეთს ვერ აკეთებს, რაც წინააღმდეგობაშია რუსეთის ინტერესებთან. შეიძლება ითქვას, რომ ბელარუსი რუსეთის მძევალია, ან უფრო მეტად ვასალი.
2020 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ, როდესაც ლუკაშენკოს რეჟიმმა უპრეცედენტო ძალადობით დაარბია საპროტესტო აქციები, ევროკავშირისა და აშშ-ის მიერ ბელარუსის წინააღმდეგ დაწესდა მკაცრი ეკონომიკური და პოლიტიკური სანქციები. ამ სანქციების გამო, ქვეყანა სრულ იზოლაციაში აღმოჩნდა და მის ერთადერთ პარტნიორად სწორედ რუსეთი დარჩა, ანუ 2020 წლიდან მოყოლებული, ბელარუსს მხოლოდ ერთი მოკავშირე ჰყავს, ამიტომაც ლუკაშენკო პუტინთან ურთიერთობას ძალიან უფრთხილდება.
ბუნებრივია, სანქციებმა და საერთაშორისო იზოლაციამ ბელარუსის ეკონომიკა უფრო მეტად დააზიანა. ეროვნული ვალუტის დევალვაცია, ინფლაცია და სამუშაო ადგილების დეფიციტი მთავარ გამოწვევებად იქცა. ამჟამად ქვეყნის ეკონომიკა 72 მილიარდი დოლარის ფარგლებშია, რაც დაუჯერებლად ცუდი შედეგია, რადგან ბელარუსი ტერიტორიით, ბუნებრივი რესურსებით და იშვიათი მინერალების საბადოებით ევროპის კონტინენტზე ერთ-ერთი ყველაზე მდიდარი სახელმწიფოა. თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ლუკაშენკოს მმართველობის გამო, ქვეყანა, რომელიც რეგიონში ერთ-ერთი ყველაზე მოწინავე უნდა ყოფილიყო, დღეს ტექნოლოგიურად ჩამორჩენილი, იზოლირებული და ღარიბია. რაც ყველაზე ცუდია, ბელარუსის ეკონომიკის უდიდესი ნაწილი სოფლის მეურნეობაზეა დამოკიდებული, რაც იმას ნიშნავს, რომ ქვეყანაში თანამედროვე ინდუსტრია ვერ ვითარდება.
აქვე ჩნდება შეკითხვა, თუ რა ბედი ელის ქვეყანას მომავალში? ლუკაშენკოს მორიგი გამარჯვება, ქვეყნის მდგომარეობას ნამდვილად არ გააუმჯობესებს. საერთაშორისო სანქციები გაგრძელდება, ხოლო მოსახლეობის უკმაყოფილება გაიზრდება. ბელარუსის ოპოზიციას უფრო დიდ გამოწვევებთან მოუწევს გამკლავება, რადგან ლუკაშენკოს რეჟიმი ძალაუფლების შესანარჩუნებლად ყველა საშუალებას გამოიყენებს.
ბელარუსის მომავალი, დიდწილად, დამოკიდებული იქნება საერთაშორისო საზოგადოების მხარდაჭერასა და ადგილობრივი მოსახლეობის გაბედულებაზე. თუმცა არის ერთი კრიტიკული პრობლემა, რომელსაც ქვეყანა ვერ უმკლავდება, ეს კი ქვეყნიდან ახალგაზრდების გადინებაა, ანუ თაობა, რომელმაც თავისუფლებისათვის უნდა იბრძოლოს და ეკონომიკა შექმნას, ბელარუსს ტოვებს, ეს კი ლუკაშენკოს რეჟიმის დამხობის და დემოკრატიის აღდგენის პერსპექტივას უფრო მეტად ოცნებად აქცევს, ვიდრე რეალობად.
