PMC კვლევით ცენტრის დირექტორის, გიორგი ხიშტოვანის თქმით, სებ-ს ჰქონდა პოლიტიკა, რომ არჩევნებამდე ლარის კურსი სტაბილური ყოფილიყო, რაც მეტ-ნაკლებად მოახერხა. როგორც ხიშტოვანმა BMG-ის ოქტომბრის რეკორდული ინტერვენციების შეფასებისას განუცხადა, თუ რამდენად გამართლებული იყო დავალების ამ ფორმით შესრულება, ამას დრო აჩვენებს.
მისივე თქმით, ამ მასშტაბის ინტერვენციების განხორციელება იმაზე მეტყველებს, რომ დაირღვა ის წონასწორობა, რაშიც ლარის მცურავი კურსი უნდა იყოს.
"როგორც ჩანს, ეს ინტერვენციები ბოლომდე ეფექტური მაინც არ იყო, რადგანაც კურსი მცირედით, მაგრამ მაინც გაუფასურდა. მეორე რაც მნიშვნელოვანია, აშკარაა, რომ ლარზე წნეხი იყო ძალიან მაღალი, რადგან როდესაც საუბარია თითქმის 700 მლნ დოლარის ინტერვენციებზე, ეს მაინც განსაკუთრებული შემთხვევაა და მნიშვნელოვან ანალიზს მოითხოვს.
ამასთან, საჭიროებაზე დისკუსია რთულია. ერთი მხრივ, ეროვნულმა ბანკმა ნამდვილად უზრუნველყო კურსის მეტად თუ ნაკლებად შენარჩუნება, როცა მასზე იყო დიდი წნეხი, მაგრამ ამავდროულად, ეს წნეხი თუ გაგრძელდა, ეს [ინტერვენციები] აღმოჩნდება შეცდომა. ამიტომ, ახლა შეფასება ძნელია.
თუ საქართველოში მშვიდი პოლიტიკური გარემო გვექნება და ის რისკები, რასაც ბიზნესი, მოქალაქეები ხედავენ დღეს და ვალუტის კურსზე მოქმედებს, გაქრება, შეიძლება კურსი დასტაბილურდეს, რეზერვები შეივსოს. მაგრამ თუ ასე არ მოხდა, შეცდომებზე დაიწყება საუბარი, რადგან აღმოჩნდება, რომ უკვე საკმაოდ დიდი რეზერვების უაზროდ დახარჯვა მოხდა და სავარაუდოდ, ეს კიდევ შეიძლება ახლო მომავალში გაგრძელდეს",- თქვა ხიშროვანმა.
მისივე თქმით, მოსალოდნელი იყო, რომ ეროვნული ბანკი საარჩევნოდ ყველაფერს გააკეთებდა კურსის სტაბილურობის შესანარჩუნებლად და რეზერვების მონაცემები აჩვენებს, რომ ასეც მოიქცა.
"რამდენიმე დღის წინ მოვისმინეთ პარლამენტის თავმჯდომარის კომენტარი, თუ რამდენად კმაყოფილია ეროვნული ბანკის პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებლის საქმიანობით. ვფიქრობ, ზუსტად ეს არის პასუხი იმაზე, თუ რა პოლიტიკა ჰქონდა ეროვნულ ბანკს. სებ-ს ჰქონდა პოლიტიკა, რომ არჩევნებამდე კურსი ყოფილიყო მეტად თუ ნაკლებად სტაბილური და როგორც ჩანს განზრახვა, რომ ეს დავალება ყოველ მიზეზგარეშე შეესრულებინა. ამ დავალების შესრულება, მეტად თუ ნაკლებად, მოხდა და შესაბამისად, ამან ეფექტი გამოიღო. თუ რამდენად გამართლებული იყო ამ დავალების ამ ფორმით შესრულება, საბოლოოდ დრო გვაჩვენებს, მაგრამ ჩემი აზრით, ამ მასშტაბის ინტერვენციების განხორციელება იმაზე მეტყველებს, რომ ის წონასწორობა, რაშიც უნდა იყოს მცურავი კურსი, დაირღვა. შეგვიძლია ვთქვათ, რომ თუ ეროვნულ ბანკს ერთ თვეში თავისი რეზერვების თითქმის 15%-ის გამოყენება უწევს კურსის შესანარჩუნებლად, უკვე ფაქტობრივად ფიქსირებული კურსის რეჟიმში ვექცევით, სადაც ეროვნული ბანკი არის მოთამაშე კურსის ფიქსაციის დროს",- ამბობს ხიშტოვანი.
რაც შეეხება რეზერვების ადეკვატურობის საკითხს და აქედან გამომდინარე საკრედიტო რეიტინგზე შესაძლო ნეგატიურ გავლენას, ხიშტოვანის თქმით, მოვლენებს პარტნიორებიც აკვირდებიან და მათ შორის ხედავენ რამდენად შეიძლება პოლიტიკური კონიუნქტურა ეროვნული ბანკის საქმიანობას განსაზღვრავდეს.
"ამ მოვლენას მხოლოდ მოქალაქეები და ადგილობრივი ექსპერტები არ აკვირდებიან, ამას აკვირდებიან საერთაშორისო ინვესტორები, პარტნიორები და აფიქსირებენ, თუ რამდენად მყიფეა ეს წონასწორობა და მეორე მხრივ, აფიქსირებენ, რომ ეროვნული ბანკი შესაძლოა დამოუკიდებლობის ხარისხით არ გამოირჩეოდეს ბოლო პერიოდში და რამდენად შეიძლება პოლიტიკური კონიუნქტურა ეროვნული ბანკის საქმიანობას განსაზღვრავდეს. შესაბამისად, ეს ყველა ფაქტორი, რა თქმა უნდა რისკებს ზრდის, გაზრდილი რისკები კი შეიძლება ჩაკეტილი წრე გახდეს, როდესაც თუ ადგილობრივ ბაზარზე კაპიტალის, გაცვლითი კურსის, ეროვნული ბანკის საქმიანობის სანდოობა არ იქნება უზრუნველყოფილი, შესაძლოა ამან კაპიტალის გადინება გამოიწვიოს, სწორედაც გამოიწვიოს რეიტინგების შემცირება, რაც ხარჯებს გაუზრდის კომერციულ ბანკებს, სახელმწიფოს, რადგან რისკები გაიზრდება და არსებული წონასწორობა კიდევ უფრო გააუარესოს, ამიტომ ვიტყოდი, რომ ნამდვილად სერიოზული ტესტის ქვეშ არის საქართველოს საფინანსო და საბანკო სისტემა ამ მდგომარეობაში, რადგანაც წინასაარჩევნოდ ეს თითქოსდა ერთჯერადი ინტერვენციები, კრიზისის გაღრმავების პირობებში, სერიოზულ საფრთხეს წარმოადგენს უკვე საშუალოვადიან პერსპექტივაში",- აღნიშნავს გიორგი ხიშტოვანი.
შეგახსენებთ, 2024 წლის ოქტომბერში, საქართველოს სავალუტო რეზერვები რეკორდული მოცულობით, 627 მილიონი დოლარით, 4.08 მილიარდ დოლარამდე შემცირდა, რაც ყველაზე მკვეთრი ერთთვიანი ვარდნაა. ამ კლების მთავარი მიზეზი ეროვნული ბანკის მიერ წინასაარჩევნო პერიოდში განხორციელებული 4 სავალუტო ინტერვენცია, 213 მილიონი დოლარის გაყიდვა და ამასთან, სავარაუდოდ, Bmatch პლატფორმით დამატებითი ინტერვენციების განხორციელება იყო, თუმცა ამ გზით გაყიდული რეზერვების მოცულობის შესახებ დაზუსტებული სტატისტიკა 25 ნოემბერს გახდება ცნობილი.
Fitch Ratings-ის ანალიტიკური გუნდის ხელმძღვანელმა არვინდ რამაკრიშნანმა „ანალიტიკა“-ს ექსკლუზიურ ინტერვიუში აღნიშნა, რომ რეზერვების ადეკვატურობის ნიშნული დარღვეულია, ვინაიდან სექტემბრის ბოლოდან მოყოლებული, რეზერვების მოცულობა მიმდინარე ანგარიშის გადახდების მხოლოდ 2.6 თვეს ფარავს, რაც საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მიერ რეკომენდებულ მინიმალურ ზღვარზე - 3 თვეზე დაბალია.
საკითხზე "ანალიტიკას" კითხვას უპასუხა სებ-ის ფინანსური სტაბილურობის დეპარტამენტის ხელმძღვანელმა დავით უტიაშვილმა და განაცხადა, რომ სებ-მა ინტერვენციები მოლოდინების მართვისთვის განახორციელა, რათა კურსის გაუფასურებას უფრო მეტი მოლოდინი და აჟიოტაჟი არ გაეჩინა ბაზარზე. დავით უტიაშვილის თქმით, მაკროეკონომიკური პარამეტრები ძლიერ პოზიციებზე ნარჩუნდება და ლარის გაუფასურების ობიექტური ფაქტორები არ არსებობს.
"თუ კურსი გაუფასურდებოდა, შესაძლოა ჩვენ კიდევ უფრო მეტი ინტერვენცია დაგვჭირვებოდა და პროაქტიულად ჩავერიეთ ბაზარზე, რათა ეს არ გადაზრდილიყო კიდევ უფრო მეტ მერყეობაში.
ველით რომ იქნება კარგი სავალუტო შემოდინებები და ჩასაფრებული ვართ რომ შევიძინოთ. როცა ამის შესაძლებლობა მოგვეცემა ჩვენ შევიძენთ რეზერვებს",- განაცხადა დავით უტიაშვილმა.
